tuổi Nguyễn Hữu Cầu đã gây nên một niềm phấn khởi làm rung động lòng
người trong đông đảo quần chúng nông dân, khiến bọn quân quan của họ
Trịnh khiếp sợ. Các chúa Trịnh buộc phải điều động những đội quân mạnh
nhất và những viên tướng giỏi nhất để chống Nguyễn Hữu Cầu. Mỗi lần bị
thất bại, ông ta nhanh chóng tổ chức lại quân đội của mình với hàng nghìn
nông dân kéo đến tập họp dưới cờ với khẩu hiệu ''Lấy của nhà giầu để chia
cho người nghèo'', do đó mà có huyền thoại ông ta là vị tướng quân bất khả
chiến bại. Bị áp đảo vì số quân địch quá đông, năm 1751, Nguyễn Hữu Cầu
bị bắt và hành quyết. Trong những ngày bị tù, ông đã làm bài thơ ''Chim
lồng'' bài ca về ước vọng của mình muốn trở thành một con người tự do.
Phong trào do Hoàng Công Chất lãnh đạo phát triển trong tỉnh Sơn Nam,
ở miền hạ lưu của vùng châu thổ, kéo dài từ năm 1739 đến năm 1769; chủ
yếu dùng chiến thuật đánh du kích, lực lượng chiến đấu thoắt tập trung,
thoắt phân tán một cách mau lẹ, trong nhiều năm trời, Hoàng Công Chất đã
buộc quân Trịnh phải chạy theo đến hụt hơi. Năm 1751, trong khi quân
Trịnh đang triển khai cuộc tiến công, Hoàng Công Chất rút vào vùng núi
của tỉnh Thanh Hóa, rồi miền Tây Bắc của Bắc Bộ. Tại đây năm 1761, ông
lập các cứ điểm dọc bờ sông Đà. Năm 1768, ông qua đời và người con trai
của ông bị quân Trịnh đánh bại, phải rút sang lánh nạn trong tỉnh Vân
Nam(Trung Quốc).
Phong trào do Lê Duy Mật lãnh đạo cũng tồn tại lâu dài, từ năm 1738
đến năm 1779. Thuộc dòng dõi hoàng tộc nhà Lê, Duy Mật đã náu mình
trong vùng núi của tỉnh Thanh Hóa. Tại đó, dựa vào nông dân nghèo và
người thuộc dân tộc thiểu số, ông ta đã lập được căn cứ đầu tiên. Trong lời
tuyên cáo với nhân dân Lê Duy Mật xác định mục tiêu của phong trào là
khôi phục nhà Lê, truất ngôi của bọn thoán nghịch họ Trịnh tham lam và
tàn bạo. Sau năm 1740, quân của Lê Duy Mật bám sát một phần lớn vùng
núi thuộc các tỉnh Ninh Bình, Sơn Tây lan sang vùng đồng bằng Thanh
Hóa, rồi tiếp đó, sau năm 1752, vùng núi của tỉnh Nghệ An. Tại các vùng
này, ông giúp nông dân tổ chức lại sản xuất nông nghiệp, xây dựng những
công trình trị thủy và tổ chức những xưởng làm nông cụ. Năm 1763, phạm
