tìm ở đạo Phật niềm an ủi cho những khổ cực của mình. Những điều kiện
này làm cho tâm trí một số người hướng về Đạo giáo phần nào đang được
đổi mới. Nhiều người có thái độ chiết trung, trộn lẫn cả ba học thuyết Nho -
Phật - Lão với một cố gắng tổng hợp ít nhiều thành công.
Cuộc khủng hoảng đạo đức và ý thức hệ của chế độ cũng tạo điều kiện
cho các vị thừa sai đạo Kitô có thêm nhiều kẻ tòng giáo, đặc biệt là trong
thế kỷ XVII. Những hạt nhân đầu tiên của giáo hội Thiên chúa Việt Nam ra
đời ở thế kỷ này. Như chúng ta đã thấy, cùng với đạo Công giáo, chữ Quốc
ngữ đã ra đời, phiên âm tiếng Việt bằng những chữ cái La tinh.
