Việc cuốc, việc cày việc bừa, việc cấy, tay vốn quen làm
Tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, mắt chưa từng ngó...
Ngoài cặt có mặt manh áo vải, nào đợi mang bao tấu, bầu ngòi
Trong tay cầm một ngọn tầm vông, chi nài sắm dao tu, nón gỗ…
Nào sợ thằng Tây bắn đạn nhỏ, đạn to, xô cửa xông vào, liều mình như
chẳng có
Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho mã tà, ma ní hồn kinh...
Thác mà trả nước nền rồi nợ, danh thơm đồn sáu tỉnh chúng đều khen;
Thác mà ưng đình miếu để thờ, tiếng hay trải muôn đời ai cũng mộ...
Nước mắt anh hùng lau chẳng ráo, thương vì hai chữ thiên dân;
Cây hương nghĩa sĩ thấy thêm thơm, cám bởi một câu vương thổ”.
Tuy nhiên, bệnh của triều đình buộc phải chấm dứt mọi sự kháng cự đã
reo rắc hoang mang vào tâm trí mọi người. Triều đình đã gửi sang Pháp
một phái bộ do Phan Thanh Giản cầm đầu. Để thương lượng việc thu hồi 3
tỉnh đã mất, nước Pháp đang gặp khó khăn vì cuộc chiến tranh ở Mêhicô,
đưa ra một vài hứa hẹn. Ngày 20 tháng 8 năm 1864, Trương Định bị
thương trong một cuộc giao chiến, đã tự sát để khỏi rơi vào tay địch. Người
con trai của ông là Trương Quyền tiếp tục cuộc kháng chiến. Cũng trong
khoảng thời gian đó, năm 1863, nước Pháp đã buộc được nhà vua
Campuchia chấp nhận một hiệp ước bảo hộ. Những người yêu nước
Campuchia dưới sự lãnh đạo của nhà sư Pokumbo, liên minh với các lực
lượng khởi nghĩa Việt Nam để chống lại cuộc chinh phục của Pháp. Đây là
bước đi đầu tiên trong mối liên minh về sau sẽ gắn kết nhân dân hai nước
Việt Nam và Campuchia trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc
phương Tây.
Năm 1867, Pháp giải quyết xong vấn đề Mêhicô, liền chuyển sang phản
công ở Việt Nam, quân đội Pháp tiến vào 3 tỉnh miền Tây Nam Kỳ. Phan
Thanh Giản lúc bấy giờ là tổng trấn 3 tỉnh này, cho rằng mọi kháng cự là vô
ích, bèn nhượng 3 tỉnh đó cho Pháp rồi tự sát. Cuộc kháng chiến của nhân
