mới. Tất nhiên trường phái thơ cũ thua, nhưng không vì thế mà có thể nói
rằng thi ca Việt Nam đã rũ sạch mọi quy tắc. Có điều là các quy tắc đã trở
nên mềm mại hơn, âm vận và nhịp điệu có thể kết hợp với nhau một cách
tự do hơn để phù hợp với những diễn biến tâm tư quanh co thầm kín hơn,
riêng tư hơn.
Văn xuôi chiếm ưu thế trong việc phản ánh các khía cạnh của một xã hội
đang vận động, nhiều thể loại mới - tiểu thuyết, truyện ngắn, phóng sự, kịch
hiện đại xuất hiện. Lịch sử, triết học, đạo đức học, tiểu luận, ngày xưa viết
bằng chữ Hán, nay viết bằng ngôn ngữ dân tộc. Văn xuôi mất đi tính nhịp
điệu, tính biền ngẫu giữa các mệnh đề, lô-gíc của từ được thể hiện rõ ràng
hơn.
Mọi biến đổi ấy xuất hiện trong những năm 20, đến giai đoạn sau 1930,
đã hoàn toàn chiếm lĩnh trận địa. Các tác giả của những năm 20 vẫn còn
đậm nét văn hóa truyền thống, nhưng thế hệ kế tiếp chủ yếu mang tính hiện
đại. Các sự kiện chính trị có tác động rất sâu sắc đến tất cả mọi người.
Đối với nhiều nhà văn thuộc tầng lớp trí thức tiểu tư sản, sự thất bại hoàn
toàn của Quốc dân đảng, cuộc khủng hoảng kinh tế và sự đàn áp đẫm máu
của chính quyền thực dân đã bịt hết mọi hy vọng cách tân. Họ sa vào một
trào lưu lãng mạn bi quan xuất phát từ sự vùng dậy của giai cấp tiểu tư sản
thành thị chống chế độ thuộc địa và các cấu trúc phong kiến đã lỗi thời,
nhưng đó là sự vang dậy yếu ớt và bị đè bẹp không thương tiếc. Lúc đầu,
văn học còn tìm được một đề tài bổ ích trong những đòi hỏi của cá nhân
chống lại phép tắc phong kiến. Tự do yêu đương, phản kháng hôn nhân
cưỡng ép, ước mơ về một cuộc sống tự do... là nguồn cảm hứng cho những
trang văn học đầy tính thần cao thượng, những bài thơ ít nhiều có sinh khí,
những tiểu thuyết sinh động. Thế nhưng, chẳng mấy chốc, những giấc mơ
như vậy về tự do, về sự thay đổi đều tan vỡ trước hiện thực thuộc địa và
phong kiến. Trong vài ba năm, chủ nghĩa lãng mạn đã trở nên đen tối, một
mối “sầu vạn cổ” như một tấm màn đã trùm lên thơ ca và tiểu thuyết. Ách
chiếm đóng của Nhật Bản chồng thêm trên chế độ thuộc địa đã bịt kín mọi
