Một cuộc sống văn hóa mới nảy nở trong các vùng tự do. Trong từng
đơn vị lực lượng vũ trang, trong từng làng xã, đã có những nhóm hoạt động
nghệ thuật, những nhà văn và nghệ sĩ chuyên nghiệp hay nghiệp dư, sáng
tác thơ ca, truyện ngắn; nhiều đội chiếu bóng lưu động hình thành. Những
năm 1951 - 1952, việc đặt ra các giải thưởng văn học đã khẳng định giá trị
nhiều tác phẩm mới của các nhà văn, nhà thơ trẻ, bên cạnh tác phẩm của
các tác giả đã có tên tuổi. Trong điều kiện gay go của chiến tranh, những
tác giả này chưa đủ thì giờ để sáng tạo nên những tác phẩm lớn, nhưng
những bài thơ, truyện ngắn, truyện ký, phóng sự và một số tiểu thuyết được
giải thưởng vào các dịp đó, đã biểu hiện một nguồn mạch mới trong nền
văn học.
Trong khi cuộc kháng chiến Việt Nam ngày càng được tăng cường thì
phía bên kia, Chính phủ bù nhìn Bảo Đại, mặc dù dựa vào những âm mưu
thủ đoạn của Mỹ và những cố gắng của Pháp, vẫn không sao vững chắc
được. Quyền lực thực sự như quyền chỉ huy quân sự vẫn nằm trong tay
người Pháp; Bảo Đại đành bằng lòng với việc sang Pháp giết thời giờ trong
các sòng bạc ở các thành phố nghỉ mát.
