công danh phú quý, cần sự an nhàn tự do.
Còn thường dân thì tin các dị đoan về thần tiên, về phù thủy và theo các ảo thuật
như bùa bèn, ấn quyết v.v..
Ảnh hưởng Phật giáo và Đạo giáo đối với văn chương của ta.- Không kể
phương diện tín ngưỡng và dị đoan, Phật giáo và Đạo giáo rất có ảnh hưởng đến
văn chương nước ta. Trong tác phẩm cũ của ta, bao nhiêu những tư tưởng phóng
khoáng, nhàn tản, yếm thế là do ở đạo giáo mà ra. Thí dụ, trong tập thơ của
Nguyễn Bỉnh Khiêm và trong tập hát nói của Nguyễn Công Trứ, những bài vịnh
cảnh nhàn đêù là chịu ảnh hưởng của Đạo giáo cả.
Còn những tư tưởng về khổ ải, trầm luân, nhân quả, nghiệp báo, là do Phật giáo
mà ra cả.
Ta cứ xem khúc Cung oán (đoạn nói về cuộc đời khổ sở) và Truyện Kiều thì
thấy nhiều ý tưởng đã thoát thai ở Phật giáo mà ra.
Các bài đọc thêm.
1) Phật thuyết pháp lần thứ nhất về “tứ diệu đề”
“Nầy các thầy sa môn, ở đời có hai sự thái quá, người tu đạo phải lánh xa. Hai
sự thái quá là gì? Một là đam mê trong vòng sắc dục : như thế thì hèn xâú, trái
với đạo lý, uổng công không đáng. Này các thầy sa môn, hai sự thái quá ấy ,
Như lai đều phải lánh xa cả.
Như lai đã tìm được con đường đi giữa, để mở mặt, mở trí cho người ta, khiến
cho tinh thần được bình tĩnh, được thông tỏ, được sáng suốt, được tới cõi nát
bàn. Vậy các thấy có biết con đường giữa mà như lai đã tìm được ấy, con đường
đểm ở mắt mở trí cho người ta, khiến cho tinh thần được bình tĩnh, được thông
tỏ, được sáng suốt, đươc tới cõi nát bàn ấy, là gì không?
Con đường thần diệu ấy gọi là đường bát chính: 1) Chính kiến (samyaksadrsti),
nghĩa là thành thực mà tin đạo; 2) Chính tư duy (samyaksankalpa) , nghĩa là
thành thực mà suy xét; 3) chính ngữ (samyaksarmaunta), nghĩa là thành thực mà
làm việc; 5) Chính mệnh (samyabjvara), nghĩa là thành thực mà mưu sinh; 6)
Chính tinh tiến ( sayakvyâma), nghĩa là thành thực mà mong tới; 7) Chính niệm
(samyaksmarti) nghĩa là thành thực mà tưởng nhớ ; 8) Chính định
(samyaksamạdhi) , nghĩa là thành thực mà ngẫm nghĩ. Nầy các thầy sa môn, ấy
