đó là con đường trung đạo. Như Lai đã phát minh ra được, để mở mắt mở trí cho
người ta, khiến cho tinh thần được bình tĩnh, được sáng suốt, được tới cõi niết
bàn.
“ Nầy các thầy sa môn, đây là phép mầu về sự khổ: sinh là khổ, già là khổ, bệnh
là khổ, chết là khổ, cái gì không ưa mà phải hợp là khổ, cái gì ưa mà phải dời là
khổ, cái gì muốn mà không được là khổ, nói tóm lại triền miên trong ngũ trọc là
khổ (10) .
“Nầy các thầy sa môn, đây là phép mầu về nguyên nhân sự khổ: nguyên nhân sự
khổ là lòng tham sống, vì tham sống mà phải luân hồi sinh tử, càng tham càng
muốn, càng được càng tham, tham sống, tham sưóng, tham mạnh (11)
“Nầy các thầy sa môn, đây là phép mầu về sự diệt khổ, diệt khổ phải tiêu trừ
lòng tham dục, phải giải thoát chi hết lòng tham dục, không để cho còn một chút
nào. (12)
“Nầy các thầy sa môn, đây là phép mầu về sự diệt khổ, đạo diệt khổ tức là đạo
bát chính: chính kiến, chính tư duy, chính ngữ, chính nghiệp, chính mệnh, chính
tinh tiến, chính niệm, chính định (13)”
Phạm Quỳnh
Phật giáo lược khảo
(Nam phong tạp chí, t.VII số 40, tháng 10-1920)
--
(10) Đây tức là đệ nhất diệu đề.- “Ngũ trọc” hay là “ngũ uẩn”
(panchaskandha) là năm cái nguyên tố họp lại làm thành ra thân thể tâm thần
người ta: 1: sắc uẩn (rupaskhandha) là hình thể người; 2. thụ uẫn
(vedaskandha), là sự cảm giác; 3 tưởng uẩn (sanjnaskandha), là sự tưởng
tượng; 4: hành uẩn (sanskaraskandha) là sự hành vi, 5: thức uẩn
(vijnânaskandha, là sự ý thức.
(11) đệ nhị diệu đề
(12) đệ tam diệu đề.
(13) Đệ tứ diệu đề - Bốn diệu đề trong sách Tàu thường nói tóm lại bốn chữ là
khổ tập, diệt đạo
