27. Nguyễn Tri Phương bị nghiêm phê
Nguyễn Tri Phương sinh năm Canh Thân (1800) tại làng Chi Long
huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên, mất năm Quý Dậu (1873), thọ 73 tuổi.
Ông bước vào hoạn lộ và được quan trên chú ý tới bởi câu chuyện tướng số
khá ngộ nghĩnh. Sách Đại Nam chính biên liệt truyện (Nhị tập, quyển 23)
chép rằng:
“Một hôm, (Nguyễn Tri) Phương đến yết kiến viên đại thần là Nguyễn
Đăng Tuân. (Nguyễn Đăng) Tuân thấy (Nguyễn Tri) Phương diện mạo có
vẻ lạ, bèn sai cởi áo ra để coi tướng. Xong, ông nói: -Ta coi tướng cho
người đã nhiều, nhưng chưa ai có tướng tốt như ngươi và con trai ta là
(Nguyễn) Đăng Giai, mà so kĩ thì tướng của ngươi còn tốt hơn tướng của
con ta một bậc.”
Từ sau cuộc kì ngộ với Nguyễn Đăng Tuân, nhờ may mắn lại cũng nhờ
có tài. Nguyễn Tri Phương đã tiến rất nhanh trên bậc thang danh vọng. Ông
là một trong những nhân vật nổi bật nhất của triều Nguyễn, thời Tự Đức
(1848-1883). Hẳn nhiên, thăng giáng và vinh nhục là sự thường của các vị
quan xưa. Nguyễn Tri Phương cũng vậy. Ông từng nhiều lần bị khiển trách,
bị quở phạt và bị cách chức, trong đó có hai lần bị nghiêm phê mà bộ sách
nói trên đã ghi chép lại như sau:
“Năm (Minh Mạng) thứ mười tám (tức năm 1837 – NKT), ông được
thăng làm Tham tri, sung Cơ Mật Viện
đại thần
, cùng với Lê Bá Tú,
được vào Nội Các để xem xét các việc. Vì xem xét không kĩ, ông bị khiển
trách. Vua sai quan Thượng thư là Hà Duy Phiên đem thuộc viên tới tra xét
lại, bấy giờ mới biết việc một số quan xin đem vải mua của Tây dương ra
bán đấu giá. (Hà) Duy Phiên nói: -Vải ấy là do trước đây triều đình phái
(Nguyễn) Tri Phương đi mua, nay phần nhiều đã có vết ố bẩn, nếu đem ra
bán đấu giá thì e có sự không hay.
(Nguyễn) Tri Phương nghe vậy thì quát lên rằng: -Đó là việc của bọn thủ
kho, sao ông khắt khe thế? Sống chết và họa phúc là việc do vua quyết, ông
nói thế, chẳng qua gây hiềm gây thù cho sau này mà thôi.
