43. Hạnh nghĩa Tô Thế Mỹ
Sách Đại Nam chính biên liệt truyện (Nhị tập) đã dành trọn quyển thứ 42
để chép chuyện các bậc được coi là hạnh nghĩa (nổi danh là có đức hạnh và
tiết nghĩa). Quyển này có chép chuyện Tô Thế Mỹ, bởi vậy, xin gọi đây là
Hạnh nghĩa Tô Thế Mỹ. Tô Thế Mỹ sinh và mất năm nào không rõ, sách
chỉ cho biết đại để ông sống vào khoảng giữa TK 19 mà thôi. Ông người
tỉnh Bình Định.
Nhờ được đi học, Tô Thế Mỹ có biết chút ít chữ nghĩa nhưng ông không
tham gia thi cử. Khi học được câu:”Thờ cha mẹ phải lấy sự kính trọng và
sự theo điều phải làm đạo lớn”. Ông cảm thấy thấm thía. và từ đó trở nên
rất hiếu thảo. Sách trên chép rằng:
“Người cha (của Tô Thế Mỹ) tính nóng nảy, hay cãi cọ tranh giành với
mọi người, cho nên (Tô Thế) Mỹ thường phải dùng những lời dịu dàng để
ngăn đi. Một hôm, cha ông có chuyện xích mích với hàng xóm, liền vác
gậy ra, tính đánh lộn. (Tô Thế) Mỹ vừa ôm lấy kêu khóc, vừa khéo léo nói
với người hàng xóm, khiến họ cũng xuôi tai mà thôi.
Người mẹ (của Tô Thế) Mỹ thì tính rất hà tiện. Mỗi khi vào bữa, bà liền
hỏi giá tiền các thứ thức ăn, hễ bữa nào thấy hơi có chất tươi chất béo là bỏ
đũa xuống không ăn nữa vì sợ tốn. Bởi thế (Tô Thế) Mỹ phải bảo nhỏ với
vợ con là đừng kể thật giá thức ăn với mẹ mà cứ nói hạ xuống. Ông lại thưa
cùng mẹ rằng: -Con nhờ có cơ nghiệp sẵn, lại cũng cần cù làm lụng, cho
nên, cái ăn cái mặc trong nhà không đến nỗi thiếu thốn.
Khi người cha bị bệnh, việc cơm cháo thuốc men đều tự tay (Tô Thế
Mỹ) trông coi, sớm chiều chăm sóc, tận tụy quên ăn quên ngủ. Khi người
cha mất, ông đem táng ở núi. Nơi ấy nhiều cọp, (Tô Thế) Mỹ liền khiêng
đá đắp thành mộ rồi làm nhà ở đó đúng ba năm, cọp vẫn thường đi ngang
qua đó nhưng không hề làm hại ông.
Sau, đến lượt người mẹ ông bị bệnh, bà dặn rằng, đừng làm như trước
(tức là đừng làm nhà canh mộ như đã làm với cha ông – NKT) khiến phải
bỏ bê công việc và khổ lụy đến con cháu. Nhưng khi mẹ mất, ông lại hợp
