Kế cũ của Triệu Đà, đến đây được Lý Phật Tử lặp lại, lạ lùng chăng thì
cũng chỉ là ở chỗ, bậc đa mưu túc trí như Triệu Việt Vương vẫn cứ bị trúng
kế một cách thảm hại đó thôi. Hẳn nhiên là Triệu Việt Vương cũng có chỗ
khiếm khuyết của mình, nhưng trách ông thì quả là chẳng thể. Một đời ông
canh cánh nỗi lo cảnh giác với kẻ thù, thế là đã quá đủ, lẽ đâu bắt ông còn
phải thường xuyên cảnh giác với thông gia, với con rể của mình? Có những
thứ lỗi rất khó khắc phục, và quả là cũng chẳng muốn khắc phục, đại để
như lỗi cả tin của Triệu Việt Vương. Ngẫm mà xem!
Có những thắng lợi không hề đem lại vinh quang, ngược lại còn bị sử
sách nghiêm phê nữa. Thắng lợi của Lý Phật Tử thuộc loại này. Xin dẫn hai
lời nghiêm phê của Ngô Sĩ Liên để thấy rõ hơn sự công minh của sử thần
thuở trước. Cả hai lời nghiêm phê này đều được sách Đại Việt sử kí toàn
thư (ngoại kỉ, quyển 4) ghi lại.
- Lời thứ nhất: “Con gái lấy chồng thì gọi là quy, vậy, nhà chồng tức là
nhà mình vậy. Con gái của Nhà vua đã gả cho Nhã Lang, thì hà cớ gì không
cho về nhà chồng mà lại bắt chước theo tục ở rể của nhà Doanh Tần để đến
nỗi bại vong” (Tờ 20-b).
- Lời thứ hai: “Lấy thuật tranh bá mà xét thì Hậu Lý Nam Đế (tức Lý
Phật Tử) đánh Triệu Việt Vương là đắc kế, song, lấy đạo của bậc làm vua
mà xét thì việc ấy không bằng cả lũ chó, heo. Vì sao? Khi Tiền Lý Nam Đế
(chỉ Lý Bí) ở động Khuất Lão đã đem các việc quân quốc ủy cho Triệu Việt
Vương. Triệu Việt Vương thu nhặt tàn quân, bám giữ đất hiểm là đầm Dạ
Trạch bùn lầy nước đọng để đương đầu với người hùng một thời là Trần Bá
Tiên, cuối cùng bắt được tướng của hắn là Dương Sàn, người phương Bắc
buộc phải lui quân. Khi ấy, Vua (chỉ Lý Phật Tử) trốn trong đất Di Lão, chỉ
cầu mong thoát khỏi miệng hùm mà thôi. May được Trần Bá Tiên về Bắc,
Lý Thiên Bảo qua đời, Vua mới có cơ hội đem quân đi đánh Triệu Việt
Vương, gian trá dùng mưu xin hòa và kết mối thông gia để hại người. Triệu
Việt Vương đã lấy lòng thành mà đối đãi, lại còn cắt đất cho mà ở, như thế,
mọi việc đều chính nghĩa, giao hảo rất phải đạo, thăm viếng cũng phải thời,
đó há chẳng là đạo trị yên lâu bền hay sao? Thế mà (Lý Phật Tử) lại dùng
