đói khổ, ý niệm này vào thời nào cũng phải coi là một sự phản bội quốc gia
và phản tiến hóa!
Hồ Quý Ly Có Làm Mất Nước Không?
Bình luận về Hồ Quý Ly, Trần Trọng Kim trong Việt Nam Sử Lược
trang 120 nói:
“Xem công việc của Hồ Quý Ly làm thì không phải là một người bình
thường, nhưng tiếc thay, một người kinh tế như thế mà giả sử cứ giúp nhà
Trần cho có thủy chung thì dầu giặc Minh có mạnh thế đến đâu đi nữa cũng
chưa hầu dễ đã ăn cướp được nước Nam mà mình lại được tiếng thơm để lại
ngàn thu. Nhưng vì cái lòng tham xui khiến, hễ đã có thế lực thì sinh ra
bụng muốn tranh quyền cướp nước. Bởi thế, Hồ Quý Ly mới làm sự thoán
đoạt, và nhà Minh mới có cái cớ mà sang đánh lấy nước An Nam. Mà cũng
vì cái cớ ấy cho nên lòng người mới bỏ họ Hồ mà theo giặc để đến nỗi cha
con họ Hồ thua chạy bị bắt, phải đem thân đi chịu nhục nước người!
Nhưng đấy là một cái tội làm hại riêng cho một họ Hồ mà thôi, còn cái
tội làm mất nước Nam, thì ai gánh vác cho Hồ quý Ly?...”
Không riêng sử gia họ Trần,…nhiều nhà viết sử từ trước đến nay thường
quy tội làm mất nước về tay nhà Minh cho Hồ Quý Ly và cũng viện cớ một
cách giản dị rằng Hồ Quý Ly đã giết vua cướp nước nên người trong nước
mới đi cầu cứu Minh triều. Trước vấn đề này, để tìm ra lẽ phải, ta cần đặt
hai câu hỏi dưới đây:
1) Tình trạng bang giao giữa nước ta và nhà Minh thuở đó thế nào? Nếu
Hồ Quý Ly không “thí quân thoán quốc” nạn xâm lăng liệu có thể tránh
được không?
2) Bọn Trần Thiêm Bình và Bùi Bá Kỳ sang cầu quân “điếu phạt” của
nhà Minh có ảnh hưởng gì đến sự suy vong của quốc gia thuở đó không?
