phương diện, một bọn quan lại nhà Lê không thắng nổi họ Mạc lại phải
dùng cái chước hèn hạ nhất và cũng tai hại nhất là sang lậy van con cháu
Minh Thành Tổ, đúng cái vai trò vô sỉ của bọn Bùi Bá Kỳ, Trần Thiêm
Bình đã làm hơn một thế kỷ trước.
Tâm lý của người Minh trước kia thế nào thì sau này cũng lại thế. Bài
học lịch sử xưa đã ghi rằng: khi quân Minh cất quân sang đánh nhà Hồ có
tuyên ngôn rằng để dựng lại họ Trần, rồi khi nhà Hồ bị tiêu diệt, quân Minh
dở mặt lập ngay cuộc đô hộ. Vậy với chuyện thứ hai này, con cháu Minh
Thành Tổ sẽ tử tế, nhân đức hơn chăng?
Bọn Trần Thiêm Bình chưa có kinh nghiệm về Bắc phương còn tha thức
được một phần nào, chứ bọn cố thần nhà Lê đầu thế kỷ 16 không còn bào
chữa tội lỗi vào đâu nữa.
Ngoài bọn người phản đối họ Mạc bằng những xuẩn động này, một bọn
người khác đàng hoàng hơn, giữa thanh niên bạch nhật, tung gươm giáo đo
tài thử sức với họ Mạc bằng thực lực riêng của mình, tuy phải khoác cái
nhãn hiệu “Phù Lê” để có lớp vàng son chính nghĩa. Đó là Nguyễn Kim,
Nguyễn Hoàng, Trịnh Kiểm…
Còn Minh Triều lần này, nghĩ ngợi thế nào về vấn đề nước Nam? Cuốn
“Quận huyện thời đại chi An Nam” do tác giả Lê Chinh Phụ biên soạn đã
kê cứu khá đầy đủ những cuộc bàn luận của vua tôi nhà Minh và cung nhân
đây xin nhắc cả đến những quan niệm của Trung Quốc từ Hán, Đường,
Tống, Nguyên về dân tộc và đất đai nước ta. Ai thiết tha đến sử học xin lưu
ý đến đoạn này.
Lê Chinh Phụ viết: Theo Minh Sử cuốn 182, Lưu Đại Hạ Truyện, từ vua
Lê Thái Tổ đến Lê Thánh Tông, Việt nam là hùng cường đánh Chiêm dẹp
Lào, có phen lại dám phạm cả biên cảnh các tỉnh Quảng Đông (Quỳnh Lôi),
Quảng Tây (Long Châu, Hữu Bình), Vân Nam(Lâm An, Quảng Nam, Trấn
An) các tiền triều Trung quốc cũng làm ngơ. Đến đời vua Tuyên Đức bấy
