dưới, nghi ngờ mà giết nhau, hoang mang mà hại nhau, người làm tôi không
còn biết đạt chữ trung vào đâu nữa.
Tác giả Nho Giáo cũng là họ Trần, đã từng nói đến chữ Trung và chữ
Trinh quá thiên về lý thuyết, không nhìn thấy các tội ác của mấy ông “quỷ
vương” nhà Hậu Lê nên đã khép Mạc Đăng Dung vào tội nghịch thần.
Ông Lê Văn Hòe trái lại, nói: “…Muốn họ Mạc cung cúc tận tụy thờ các
vua Uy Mục, Tương Dực thật là bắt Võ Thang thờ Kiệt Trụ[6] và triều Lê
rối loạn hai chục năm rồi Mạc Đăng Dung mới bước lên sân khấu để thay
trò đổi cảnh, kể ra đã chịu nghe ngóng lòng người, xét suy thời cuộc nên tới
năm Đinh Hợi mới nhảy ra lãnh vai trò hoán cải chánh sự không thể bảo là
vội vã và thiếu thận trọng.
Ông Lê còn nghĩ nếu giết vua là nghịch thần bất kể trường hợp hữu lý
hay không thì lịch sử các quốc gia chỉ có và chỉ nên có một dòng họ làm
vua mà thôi chăng? Lý Công Uẩn cướp ngôi nhà Tiền Lê, Lê Hoàn tư thông
với Dương Hậu thay thế nhà Đinh, Trần Thủ Độ lừa gạt một cô gái nhỏ (Lý
Chiêu Hoàng), xét việc họ Mạc cướp ngôi nhà Hậu Lê còn đang hoàng hơn.
Hạ sát vua Chiêu Tông, Mạc chỉ có mục đích hủy bỏ cái bình phong mà các
lãnh tụ phong kiến đã dùng để che đậy hành động mưu đồ vương bá của họ
và vì cả lý do bảo vệ cho chính bản thân nữa.
Và đứng trên quan điểm nhân dân thì lại càng vô lý, nếu người ta muốn
rằng đám vua quan ác bạo thối nát đời bấy giờ cứ đè đầu cưỡi cổ người dân
mãi mãi. Không có họ Mạc ra đời thuở đó, thì trong nhân dân cũng phải có
một người khác nhảy ra để thiết lập trật tự mới. Có bao giờ trong một quốc
gia chỉ có một dòng họ duy nhất xứng đáng để làm vua, còn những dòng họ
khác chỉ đủ tư cách làm thứ dân mà thôi?
Điều gàn dở của mấy nho thần viết sử đã thiếu lý luận và nhận xét thực
tế, cứ luôn luôn đem chữ Trung và Trinh ra đọc như kinh nhật tụng, dậy
người ta Trung, Trinh một cách bừa bãi, bất kể trường hợp nào. Nói cách
