Để bãi một cuộc chiến tranh với một cường quốc trong khi dân mình
yếu hèn, rối loạn. Họ Mạc phải cắt năm động thổ mán vùng thượng du, thật
ra chưa là bao. Đây không hơn không kém là cái lối cũ nước Tấn hiến ngọc
và ngựa quý cho nước Ngu, Hán Cao Tổ nhường Quang Trung cho Hạng
Vũ khi xưa để hòa hoãn với địch trong một giai đoạn. Lịch sử cổ kim Đông
Tây, chuyện này rất thường. Ngay gần đây, năm 1854, Nhật phải mở hải
cảng Hạ Điền, Châu Quan cho Mỹ, mở Deshima cho Hòa Lan vào giao
thương, và gượng gạo đón chào cả Pháp, Bồ Đào Nha cùng một lúc.
Năm 1876, Nhật mạnh sau cuộc duy tân, đến lượt Nhật bắt Triều Tiên
mở ba hải cảng cùng đặt ngoại trị pháp quyền ở đây. Trung Hoa với nhà
Thanh gần đây phải cắt Hương Cảng cho Anh, nhường Mãn Châu cho
Nhật, đó là chuyện yếu phải nhường mạnh, thiếu gì việc như vậy, hôm qua
cũng như hôm nay.
Tóm lại trên trường chính trị quốc tế, việc nhường đất để giảng hòa, để
bãi một cuộ binh đao tai hại hơn, các nhà lãnh đạo vẫn phải làm. Nhà viết
sử không chiếu xét kỹ tình thế mà cứ hạ lời phê phán gắt gao không khỏi có
sự cố chấp, nông cạn.
Trái lại không lượng sức mình mà đưa cả dân tộc vào chiến tranh đến
nỗi mất cả xứ sở, chết choc muôn vạn sinh mạng, đó mới là xuẩn động và
đáng trách. Tại đây chúng tôi xin ngừng lại để chung ta cùng suy tưởng: cái
bại trận dưới thời nhà Hồ chưa đủ cho ta rút kinh nghiệm sao? Nước ta dưới
thời Uy Mục, Chiêu Tông có nên có một chính sách gang trì với nhà Minh
không? Nếu nói rằng khong thì Mạc Đăng Dung nhường năm động ngoại
biên là có ý thức sáng suốt về thời vụ và đó là một hành động khôn khéo
cần được tán thưởng.
Ngoài việc nộp 5 động, Việt Nam Sử Lược còn nói Mạc Đăng Dung cởi
trần, tự trói mình trước cửa viên của địch có thật chăng? Sử nào chép
chuyện này?[7]
