triệu người (dĩ nhiên cả nam, phụ, lão ấu).
Ngoài hai thứ thuế chính trên đây, còn một thứ thuế nữa là tiền sưu dịch,
thứ tiền để Nhà nước chi dụng vào việc xây dựng cầu cống, đường xá, tế tự,
giữ gìn đê điều… các quan cũng liệu bổ bán cho các xuất đinh.
Mười năm sau tức là năm Quý Mão (1723) Tham Tụng Nguyễn Công
Hãng thay đổi phép thuế đinh điền theo kiểu nhà Đường bên Tàu như sau:
a) Phép tô (thuế điền thổ) cứ mỗi mẫu công điền phải nộp 8 tiền thuế,
ruộng cấy hai mùa thì chia ba, quan lấy một phần thóc.
Đất bãi của quan thì mỗi mẫu phải nộp 1 quan 2 tiền; Ruộng dâu mỗi
mẫu nộp một nửa bằng tơ, chỗ nào không trồng dâu thì nộp bằng tiền.
Ruộng tự điền xưa không phải chịu thuế đến đầu thế kỷ 18 mới phải
nộp: ruộng hai mùa mỗi mẫu 3 tiền. Ruộng một mùa chịu 2 tiền.
b) Phép dung (thuế thân) Mỗi xuất đinh đồng niên đóng một quan 2 tiền.
Sinh đồ (học trò bận khoa cử), lão hạng (từ 50 đến 60 tuổi) và hoàng đinh
(từ 17 đến 19 tuổi) chỉ phải đóng có một nửa.
c) Phép điệu (tiền sưu dịch) Mỗi xuất đinh phải đóng nhất định 6 tháng
một kỳ vào mùa Hạ và mùa Đông, mỗi kỳ 6 tiền không như trước làm đến
đâu gọi dân đóng góp đến đấy, có điều phiền nhiễu lôi thôi hơn nhiều.
6 – Các Thứ Thuế Linh Tinh
1) Thuế tuần ty – thuế này đánh vào các thuyền buôn đi lại trên các dòng
sông. Bấy giờ có tất cả 23 sở tuần ty trong nước. Tre, gỗ nứa, lá gồi thì cứ
đánh lấy 1/10, hàng tạp hóa thì đánh lấy 1/40.
2)Thuế muối – Năm Tân Sửu (1721) Trịnh Cương đặt quan Giám
Đương (quan Thương Chính ngày nay) để đánh thuế muối, cứ 10 phần thì
