2) Tướng thần lại ty giữ việc thâu thuế, phát lương thực cho các đạo
binh của Chính dinh, có quan nhà úy phụ trách.
Mỗi ty lại có quan Cai hợp, Thủ hợp và các Lại ty để điều hành mọi
việc.
Còn ở các dinh khác, có nơi chỉ đặt Lệnh sử ty kiêm cả Xá sai ty và
Tướng thần lại ty, giải quyết mọi vấn đề quân nhân chính, thuế khóa, tứ
tụng, dinh điền, sổ sách… Nơi nào quan trọng thì được sử dụng nhiều nhân
viên.
Cấp hành chính dưới là các phủ, huyện, có Tri phủ, Tri huyện và các Đề
lại, Thông lại. Ngoài ra có Huấn đạo, Lễ sinh chuyên việc cúng tế ở địa
phương.
Đến đời chúa Thượng (Nguyễn Phúc Lan 1635 – 1648), có thêm chức
Nội tả, Ngoại tả, Nội hữu, Ngoại hữu gọi là tứ trụ tức là bốn đại thần trong
triều.
Xin nhắc võ quan trên các cấp chưởng dinh, Chưởng cơ, Cai cơ, Cai đội
là các cấp người thường được giữ còn những địa vị quan trọng hơn thì do
các anh em và thân thuộc của nhà chúa giữ, tỉ dụ chức Nguyên soái, Đô
đốc, Trấn thủ…
Quan lại phục vụ ở kinh đô và các dinh đều được tuyển dụng bằng khoa
cử, tuy nhiên một số đã theo chúa Nguyễn Hoàng từ 1558 và năm 1600 (khi
Hoàng ra Bắc chuyến sau và chuyến cuối cùng khi trở về có được một số
người theo). Từ 1632, chúa Sãi mở khoa thi để lấy người vào các chức vụ
Tri phủ, Huấn đạo, Lễ sinh.
Trong chương trình khoa cử về đời chúa Hiền có một sáng kiến; năm
1675 chúa mở thêm một kỳ vấn đáp, trước kia chỉ có thi viết mà thôi. Với
kỳ vấn đáp, các khóa sinh được hỏi về nhiệm vụ của quân nhân và công dân
