6 – Việc Ai Lao và Chân Lạp
A-Năm Minh Mệnh thứ VIII (1827), Tiêm La đánh Vạn Tượng, Quốc
Vương xứ này là A Nộ chống không nổi phải sang cầu cứu triều đình Việt
Nam. Vua Thánh Tổ cho Thống Chế Phan Văn Thúy làm Kinh Lược Biên
Soạn Đại Thần mang viện quân theo đường Qui Hợp và Lạc Phàm sang
giúp. Việc xuất binh này bị thất bại.
A Nộ phải theo quân ta về Nghệ An đợi thu xếp quân sĩ xong sẽ đánh
báo thù. Năm sau (1828) A Nộ chiêu mộ được quân Lào liền xin quan quân
của ta hợp sức. Phan Văn Thúy và Nguyễn Văn Xuân, Nguyễn Khoa Hào
được lệnh vua Thánh Tổ đem 3000 quân và 24 con voi đưa A Nộ về Trấn
Ninh, rồi tiến vào Vạn Tượng (Vientiane). Đạo quân của ta và A Nộ lại bị
thua phải xin viện binh Nghệ An. Vua Thánh Tổ chán việc này hạ lệnh bãi
bỏ và chỉ phòng về các địa điểm biên giới mà thôi. Sau A Nộ chạy về Trấn
Ninh bị thủ lĩnh Chiêu Nội bắt nộp cho Tiêm La.
Quân Tiêm được dà đánh dấn vào cá miền phụ cận Quảng Trị. Thống
Chế Phạm Văn Điển và Tham Tán Quân Vụ Lê Đăng Doanh cùng với các
đạo quân ở Lào phải đi ngăn giặc, đằng khác gửi thư cho Tiêm La để trách
cứ. Tiêm La trả lời khiêm nhượng rồi rút quân về. Tuy vậy Tiêm vẫn bí mật
dung túng người Chân Lạp nổi lên chống lại chính quyền của ta hoặc hà
hiếp Vạn Tượng và các xứ quy phụ triều đình Việt Nam. Rồi cuối năm Quí
Tỵ (1833), Tiêm lai lợi dụng lời kêu gọi của Lê Văn Khôi mang quân vào
nội địa Nam Hà và Chân Lạp như trên đã nói. Tóm lại Tiêm La từ khi mất
quyền bảo hộ ở Chân Lạp vẫn hằn học với Việt Nam, lúc không sinh sự
được với ta thì lại quay ra quấy rối Ai Lao và Chân Lạp, hoặc khi thấy có
biến cố xảy ra trên đất Việt Nam liền nắm ngay cơ hội để xâm lấn.
Xin nhắc rằng dưới đời Thánh Tổ nhiều xứ nhỏ thuộc về Ai Lao và ở sát
đất nước ta cũng xin quy phục như đất Lạc Phàm, Tam Động (hai xứ này
được triều đình của ta đổi làm hai phủ), Xa Hổ, Sầm Tộ (Sam- Teu),
Mường Soạn, Mang Lan (Mường Lam), Trình Cố (Xiêng-Khô), Sầm Nứa
