35
Ký ức, cả nó nữa, cũng không thể hiểu được nếu không có một cách tiếp
cận toán học. Dữ liệu nền tảng, đó là tương quan số giữa thời gian của cuộc
đời đã sống qua và thời gian cuộc đời được lưu lại trong ký ức. Người ta
chưa bao giờ thử tính toán tương quan này và mặt khác không tồn tại
phương tiện kỹ thuật nào làm được điều đó; tuy nhiên, không quá lo lắng là
sẽ nhầm lẫn, tôi có thể giả định rằng ký ức chỉ giữ được một phần triệu, một
phần tỉ, nói ngắn gọn, một mẩu vô cùng nhỏ của cuộc đời đã sống qua. Cả
cái đó cũng thuộc về bản chất con người. Nếu ai đó có thể giữ được trong
ký ức của mình tất cả những gì anh ta đã sống qua, nếu anh ta có thể vào bất
kỳ lúc nào cũng lấy ra được bất kỳ mảnh nào của quá khứ của mình, anh ta
sẽ không có gì chung với toàn thể nhân loại hết: cả những mối tình của anh
ta, cả những tình bạn của anh ta, cả những nỗi tức giận của anh ta, cả khả
năng tha thứ hay trả thù của anh ta đều không giống gì với những cái đó ở
chúng ta.
Người ta sẽ không bao giờ thôi phê phán những người bóp méo quá khứ,
viết lại nó, thổi phồng tầm quan trọng của một sự kiện, im lặng về một sự
kiện khác; các phê phán đó là đúng (chúng không thể không như thế) nhưng
chúng không mang một tầm quan trọng lớn nếu một phê phán cơ bản hơn
không đi trước: sự phê phán dành cho ký ức con người với tư cách là chính
nó. Bởi vì thật ra thì nó có thể làm gì, cái ký ức khốn khổ ấy? Nó chỉ có khả
năng giữ được từ quá khứ một mẩu nhỏ bé đến thảm hại, mà không ai có
thể biết tại sao lại là chính cái mẩu đó chứ không phải một mẩu khác, lựa
chọn đó, ở mỗi chúng ta được thực hiện một cách bí hiểm, ngoài ý chí của
chúng ta và ngoài những quan tâm của chúng ta. Người ta sẽ không hiểu gì
về đời người nếu cứ nhất quyết che giấu điều hiển nhiên nhất trong những
điều hiển nhiên: một thực tế như nó vốn có khi mà nó không còn nữa; phục
hồi nó là chuyện bất khả.
Ngay cả những kho lưu trữ phong phú nhất cũng không thể làm được gì.
Hãy thử xem xét quyển nhật ký cũ của Josef như một tài liệu lưu trữ chứa
