thở ở đây. Mặt khác, trong suốt quãng thời gian nhập cư của mình cô đã lưu
giữ chính hình ảnh này như biểu tượng của đất nước đã mất đi của mình:
những ngôi nhà nhỏ bé trong những khu vườn trải dài đến hết tầm mắt trên
một mặt đất gập ghềnh lên xuống. Cô từng cảm thấy hạnh phúc tại Paris,
hơn là ở đây, nhưng một mối dây liên hệ của cái đẹp chỉ gắn chặt cô với
Praha. Đột nhiên cô hiểu ra mình yêu thành phố này đến thế nào và sự ra đi
của cô hẳn là đã phải đau đớn tới mức nào.
Cô nhớ đến những ngày cuối cùng đầy bồn chồn ấy: trong tình trạng rối
ren của những tháng chiếm đóng đầu tiên, rời khỏi đất nước vẫn còn là việc
dễ dàng và họ đã có thể nói lời vĩnh biệt với bạn bè mà không phải e ngại
gì. Nhưng họ có quá ít thời gian để có thể gặp được tất cả. Dưới sự thúc đẩy
của thời điểm, hai ngày trước khi đi, họ đến thăm một người bạn cũ, độc
thân, và trải qua với anh vài tiếng đồng hồ đầy cảm động. Mãi sau này, khi
đã ở Pháp, họ mới biết là anh ta biểu lộ với họ một sự quan tâm lớn đến thế
từ lâu nay chỉ là vì anh ta đã được cảnh sát lựa chọn làm người theo dõi
Martin. Hôm trước ngày họ ra đi, không hề báo trước, cô tới bấm chuông
cửa nhà một người bạn. Cô bắt gặp người bạn gái đang nói chuyện với một
phụ nữ khác. Không nói lời nào, cô ngồi nghe cuộc nói chuyện không hề
liên quan đến cô một lúc lâu, chờ đợi một cử chỉ, một lời khích lệ, một lời
từ biệt; không có gì hết cả. Liệu họ có quên mất rằng cô sắp sửa ra đi? Hay
là họ làm ra vẻ đã quên chuyện ấy? Hay là cả sự hiện diện lẫn vắng mặt của
cô với họ đều không còn quan trọng nữa? Và mẹ cô. Khi tạm biệt, bà đã
không ôm hôn cô. Bà đã ôm hôn Martin, chứ không phải là cô. Đến lượt
Irena, bà nắm chặt một vai cô, nói bằng cái giọng vang dội của mình:
“Chúng ta không thích thể hiện quá nhiều tình cảm!” Những lời ấy muốn tỏ
ra thân ái một cách đầy nam tính, nhưng chúng giá lạnh. Giờ đây nhớ lại tất
cả những lời vĩnh biệt đó (những lời vĩnh biệt giả tạo, những lời vĩnh biệt
vờ vĩnh) cô tự nhủ: ai đã kém cỏi khi nói những lời vĩnh biệt thì không thể
chờ đợi gì nhiều nhặn ở các cuộc gặp lại.
Cô đã bước đi được hai hay ba tiếng đồng hồ trong những khu phố màu
xanh này. Cô đi đến chỗ hàng rào bao quanh một công viên nhỏ nằm phía
trên Praha: từ đây, Lâu đài hiện ra từ đằng sau, từ phía bí mật; đó là một
