Mới đầu, K. rất sửng sốt về lời lẽ trình bày có phương pháp ấy, nhưng
rồi trấn tĩnh lại, anh trả lời cũng thì thầm như họa sĩ:
“Hình như anh nói mâu thuẫn với anh”.
“Về điểm nào?”, họa sĩ sốt ruột nói.
Và chàng ngửa đầu ra, mỉm cười. Nụ cười ấy gọi cho K. thấy là cần phát
hiện những mâu thuẫn ngay trong cách thức tiến hành của tổ chức tư pháp,
chứ không phải trong các lời lẽ của họa sĩ. Song, anh không lùi bước và
nói:
- Lúc nãy anh bảo tôi là tổ chức tư pháp không chấp nhận các bằng
chứng, rồi anh giới hạn bằng cách bảo rằng đấy chỉ là nói về tổ chức tư
pháp chính thức, và bấy giờ thậm chí anh lại bảo người vô tội có thể không
cần đến sự giúp đỡ. Đó là mâu thuẫn thứ nhất. Hơn nữa, lúc ấy anh cho tôi
biết có thể đích thân lung lạc các quan tòa, thế mà bây giờ anh lại bảo
muốn được tha bổng, theo chữ dùng của anh, thì chẳng bao giờ đạt được
bằng con đường quen biết cá nhân; đó là mâu thuẫn thứ hai của anh.
- Những mâu thuẫn ấy rất dễ lý giải. - Họa sĩ đáp - vấn đề là ở đây có hai
điều khác biệt nhau, một đằng căn cứ theo luật pháp, và một đằng do cá
nhân tôi lúc nhận thức được; ông anh chứ nên lẫn lộn. Trong luật, mặc dầu
tôi chưa đọc, tất nhiên có ghi là người vô tội được tha, nhưng luật không
cho biết là có thể lung lạc các quan tòa. Nhưng theo tôi biết thì hoàn toàn
trái lại; tôi chưa bao giờ nghe nói có trường hợp nào tha bổng mà trái lại tôi
đã thấy diễn ra rất nhiều ca lung lạc quan tòa. Hiển nhiên rất có thể tất cả
các trường hợp tôi đều biết đều chẳng có ai là vô tội, nhưng như thế xem ra
chẳng vô lý hay sao? Trong bao nhiêu trường hợp như thế lại chẳng có lấy
một người nào vô tội ư? Từ hồi còn bé tí tôi đã nghe cha tôi kể về các vụ án
ở ngoài; các quan tòa đến xưởng vẽ cũng mang theo những giai thoại của
tòa án; mà đến nhà tôi, họ chẳng nói gì khác ngoài những chuyện ấy. Khi
lớn lên có khả năng tự mình đến tòa án được là tôi tranh thủ đến tòa luôn;
tôi đã dự tất cả các phiên tòa lớn; tôi đã ra sức theo dõi cơ man nào là các
vụ án, và tôi phải thú thực chưa bao giờ thấy có trường hợp nào tha bổng
cả.
