Pháp vẫn luôn luôn mở! Mà nếu cửa “luôn luôn” mở, nghĩa là không tùy
thuộc vào cuộc đời dài bao nhiêu của người được dành riêng cái cửa ấy, thì
bản thân tên lính gác không thể đóng nó lại được, về điểm này có những ý
kiến khác nhau. Một số cho rằng tên lính gác nói sắp đóng cửa lại chẳng
qua chỉ là để trả lời, số khác cho rằng hắn muốn nhấn mạnh phận sự của
hắn, một số khác nữa cho rằng hắn tìm cách dìm người kia trong nỗi ân hận
cuối cùng, vào trong niềm hối tiếc cuối cùng. Song một số đông các nhà
chú giải nhất trí khẳng định rằng hắn sẽ không thể đóng cửa lại được nữa.
Họ còn cho rằng ít ra là ở lúc cuối tên lính gác vẫn thấp kém hơn người kia
về mặt tri thức, bởi vì người kia nhìn thấy có ánh sáng lóe lên qua các cửa
Luật Pháp, trong khi tên canh cửa với tư cách lính gác vẫn luôn luôn đúng
quay lưng vào trong và không tuyên bố điều gì chưng tỏ là đã nhận thấy có
sự thay đổi.
- Cái đó có căn cứ lắm, - K. nói, anh đã vừa theo dõi một số đoạn dẫn
giải của linh mục, vừa lẩm nhẩm nhẳc lại - và bây giờ chính tôi cũng tin là
tên lính gác bị lừa. Nhưng điều đó không thủ tiêu ý ban đầu của tôi, nó
thậm chí trùng hợp phần nào ý kiến tôi vừa có được. Quả thật tên lính gác
có thấy hay không thì cũng chẳng quan hệ gì. Lúc này tôi bảo rằng người
kia bị lừa dối. Nếu tên lính gác thấy rõ, ta có thể nghi ngờ, nhưng nếu hắn
bị lừa dối, thì người kia cũng bị lừa dối. Trong trường hợp ấy, tên lính gác
thôi không còn là kẻ lừa dối nữa, nhưng hắn có vẻ khờ khạo quá đến nỗi
người ta chắc phải thải hồi hắn ngay tức khắc. Ông nên biết nếu sự sai lầm
của tên lính gác không hại gì cho hắn, thì nó lại ngàn lần nguy hiểm cho
người kia.
- Ở đây con đụng chạm đến luật thuyết đối lập rồi đấy. Thực thế, một số
nhà bình luận tuyên bố rằng câu chuyện không cho ai quyền được phán xét
tên gác cổng. Dù ta thấy hắn thế nào, thì hắn vẫn cứ là một kẻ nô bộc của
Luật Pháp; vậy hắn thuộc về Luật Pháp; vậy hắn thoát ra khỏi sự phán xét
của nhân loại. Và trong tarờng hợp ấy, ta cũng phải thôi đừng nghĩ là hắn
thấp kém hơn người kia. Vì chỉ riêng sự kiện do công việc phục dịch hắn
được ràng buộc vào một cái cửa - dù chỉ là một thời thôi - của Luật Pháp,
cũng đã đặt hắn cao hơn rất nhiều không thể nào so sánh được đối với
