buồn như thế mà nước họ có làm sao đâu? Chứng cớ là những bài
thơ đan cử ở đầu bài này vẫn được thiên hạ hoan nghênh lắm".
Những người nói như thế là nói lếu. Văn chương rầu rĩ làm nát
ruột người ta, gieo sự thất vọng, gieo cái tinh thần chiến bại vào trí
óc người ta lúc nào cũng cần phải bài trừ. Đừng tưởng rằng văn sĩ
Pháp viết thế là phải: họ sầu thu, họ gieo những vần chết lòng
người như thế, họ cũng đáng trách; ta chỉ nên biết mà không nên
nhớ, ta chỉ nên đọc mà chớ nên cho những quan niệm của họ về mùa
thu là chân chính vậy.
Cái gì mà mỗi câu lại nói đến sự chết chóc? Cái gì mà mỗi câu lại
nói đến cái mồ phủ lá vàng? Ôi! Những thứ văn ấy ngày nay không
thể để cho sống nữa! Sống cuộc đời mới này người ta hoạt động thì
mới tiến, chứ không phải ho khan mà được bằng người vậy.
Mới đây, ở Nhật chính phủ Đông Kinh có ra lệnh tịch thu những
sách của văn sĩ Guy de Maupassant. Văn chương Maupassant hay vào
bực nhất, ai cũng nhận thấy thế rồi; nhưng vì muốn duy trì
nền đạo đức, văn chương phải chịu thiệt đi một chút để nghĩ đến sự
ích lợi lớn lao hơn, rộng rãi hơn.
Về những văn chương thu hiện nay cũng vậy, chúng ta thấy
rằng đã đến lúc phải hy sinh một chút sự rầu rĩ, sự nát lòng rất
thơ mộng, rất được người ta mến thích đi. Gió mùa thu lá vàng rụng
bay, ở cuộc đời mới này không thể đem sự bạc nhược, sự hèn yếu
đến cho tinh thần ta nữa.
Nhà thi sĩ Tản Đà nhìn lá rụng, trước đây đã có những ý tưởng rất
đôn hậu: Đại ý gió mùa thu lá vàng rụng bay, ấy là rét sắp tới, mẹ
ngồi trong cửa sổ lo cho con áo, mong cho con học mỗi ngày mỗi
hay. Gió mùa thu lá vàng rụng bay, con cắp sách đi học thấy hiu hiu
