Viết đến đây, tôi chợt nhớ đến chuyện Gió mùa
của đại gia văn
sĩ Bromfield, lấy một ngọn gió làm chủ đề cho một thiên tiểu
thuyết vĩ đại, nay nhân nói đến gió thu thiết tưởng có nhắc lại
câu chuyện gió mùa ấy cũng không phải là vô ích:
Truyện tả một xứ nhỏ ở Ấn Độ thuộc quyền Anh cai trị, xứ
Ranchipur. Vua Ranchipur giao quyền cho Hoàng hậu. Hoàng hậu
và vua yêu mến một chàng là Ransoure. Ransoure là một gã chán
đời đến tìm sự quên lãng ở nơi đất trời xa lạ. Ở đó, dân Anh cũng
mến chàng. Anh và Ấn Độ tuy cùng sống cạnh nhau mà cách biệt
vô cùng. Bên Anh, ta thấy vài ông thiếu uý trẻ khinh người, coi dân
Ấn như những vật chỉ biết nai lưng ra đóng thuế; những đàn bà
Anh mặt bự phần chỉ ròng nghĩ đến chuyện ngoại tình. Còn bên
Ấn thì ta thấy vua và Hoàng hậu Ranchipur, thiếu tá Safti và một
ông quản gia rất cổ.
Bấy giờ trời nóng, rất hanh. Người ta thấy không khí bao phủ
người Anh và người Ấn rất là khó thở. Người Ấn lặng lẽ ngồi chờ.
Người Anh cũng uống rượu ngồi chờ. Trời đất và không khí khó
chịu như thế, thế nào cũng có cái gì sắp xảy ra đây. Họ chờ mãi bởi
vì họ nghĩ chờ mãi thì cái gì mà chẳng đến? Cái việc phải xảy đến
quả đã xảy đến thực: gió mùa nổi lên, thổi tự ngoài bể khơi vào. Mưa,
gió, gió mưa rồi tiếp đến, một trận động đất kinh thiên động địa,
người chết trôi như củi, trâu bò không còn lấy một con; ở trên
những mái nhà, người ta trông thấy những người đàn bà Ấn nhai
trầu đốt xác chồng bình tĩnh hơn cả người Anh-cát-lợi. Lúc đó
người ta mới biết thương nhau. Ông cố người Mỹ tận tâm cứu
những người xấu số. Vua Ranchipur bị nước cuốn đi. Hoàng hậu
một mình đứng lên gánh vác giang sơn được người Anh giúp đỡ.
Thiếu tá Safti đứng lên trông nom một nhà thương. Ransoure quên
cả chán đời lăn lưng vào coi sóc những người bệnh trọng nằm ở
trong nhà thương ấy. Estetb phu nhân bỏ cả son phấn đi cứu người.
