mà xem những người khác chiến đấu cho anh; anh giương đôi mắt
hèn hạ nhìn thời cuộc và mong rằng sự may mắn sẽ tự nhiên rơi
xuống như sung để cho anh sống "tiếp theo và hết" cái đời ỷ lại
như con lợn. Hôm nay, vô tuyến điện có một chính khách kia tuyên
bố sẽ ủng hộ nền độc lập của nước nhà, anh sung sướng đi kháo cho
khắp thảy mọi người được biết, tuồng như chính sự độc lập đó đã
do chính anh "phát minh" ra; nhưng ngày mai, nếu tướng De Gaulle
có phét lác kêu rêu tàu Richelieu đã quay mũi đi Đông Dương, – à,
xin anh yên chí cho rằng tôi đã biết trước là thể nào anh cũng phờ
phạc, chán đời, lo sợ như chó chết.
Thế thì còn ai biết anh là cái quái gì, hở anh ơi?!
Nước nhà đương qua một cái nạn lửa cháy này. Chắc chắn là
chúng ta phải nhìn thấy những sự sụp đổ của nền văn minh cũ.
Theo luật tiến hoá của thời gian, những lâu đài dinh quách mới sẽ do
sự sụp đổ đó nảy nở ra. Một tương lai tốt đẹp hơn không cho phép
một người nào bi quan cả. Vậy thì được bắt tay vào một công cuộc
kiến thiết vĩ đại như thế, tôi tưởng anh phải lấy làm vẻ vang tự
phụ, anh phải tranh đấu lấy một phần công việc của mình, anh
phải lấy làm sỉ nhục nếu không được góp sức trong cái bãi chiến
trường cần lao đó; thế mà anh lại dửng dưng là nghĩa làm sao? Tôi
không hiểu. Ông cha ta ưa văn học cử tử và yêu thích sự nhàn nhã, sự
trầm lặng, sự lặng im. Anh phải chủ trương sự tiến hoá, anh phải
luyện lấy óc khoa học, anh phải tỏ ra là tên lính hăng hái nhất trong
đoàn quân chiến đấu với một sự đau khổ của nhân loại do sự dật lạc
gây ra. Anh phải tình nguyện làm một thanh niên đắc lực để làm trẻ
lại cái quan niệm giao kèo hoài nghi, phải chống lại sự bất bình
đẳng làm cho nhân loại lầm than khổ sở, phải xông ra trước nhất
với toàn thể quốc dân tranh lấy quyền tự do dân chủ: tự do đi lại,
tự do hội họp, phổ thông đầu phiếu... Còn bao nhiêu việc anh phải
cùng với quốc dân phải đòi, còn bao nhiêu sự phản tuyên truyền
