ĐÔ ĐỐC COURBET BẮN VÀO CỬA
THUẬN
DỤC-ĐỨC bị phế, Tường và Thuyết tôn Lãng Quốc-công
là con út vua Thiệu-Trị lên làm vua lấy hiệu là Hiệp-Hòa.
Triều thần không ai dám phản kháng gì hết. Phan đình-Phùng
bị tống ngục và làm thất-đảm tất cả mọi người. Quần thần
đành phải ngậm miệng đứng nghe Nguyễn trọng-Hiệp, Lại-bộ
thượng thư đọc tờ chiếu của Từ-Dụ thái-hậu lập vua mới.
Vua Hiệp-Hòa, một thi sĩ ưa cái thú ngâm hoa vịnh
nguyệt hơn là miếng đỉnh chung. Các triều thần phải đến tận
phủ riêng của ông ở Kim-long nài ép ông mới chịu về cung,
để gánh lấy một cái trách nhiệm mà tự ông cũng biết là nguy
ngập.
Việc Lưu Vĩnh-Phúc (Cờ-đen) giết thiếu tá Henri Rivière ở
Sơn-tây gây một mối thù giữa hai nước Pháp, Nam. Cuộc
chiến tranh mà Tôn Thất Thuyết cùng phái ông mong mỏi từ
trước đến giờ, tất phải có.
Chánh phủ Pháp quả quyết chinh-phục nước Nam.
Trong bài diễn văn đọc tại Hạ nghị-viện Pháp ngày 10
tháng Bẩy 1883 Challemel Lacour, Ngoại giao tổng trưởng :
« Trước kia cũng tưởng cử đặc biệt ủy viên sang để nhắc cho
vua Tự-Đức thi hành hiệp-ước 1874. Nhưng nay quân Cờ-đen
đã rõ rệt là quân vua Tự-Đức ; vua Tự-Đức là thù của nước
Pháp. Ủy viên ấy đã phải gọi về và nay phải giải quyết việc
Viễn-đông bằng chiến tranh. Sẽ có một người am hiểu xứ