lính.
- Phải! Vương đệ làm thế là chí phải. Phép nước phải nghiêm như vậy.
- Trình bệ hạ, các quan hiện nay phần đông đã quên mất phép nước. Vì
vậy luật lệ ban hành từ đời trước mà đời nay không còn được lưu dụng nữa;
xin bệ hạ xuống chiếu bãi bỏ và nhắc lại các luật lệ còn hữu dụng. Và ban
bố thêm một đạo luật mới nữa, nếu quan lại cậy thế ỷ quyền nhũng nhiễu
dân, không dùng luật pháp bảo vệ người vô tội thì ghép vào các tội, như tội
ngũ nghịch để trị.
- Được ta sẽ cho bên đình úy ty ban hành cả trăm đạo luật cũng được.
- Muôn tâu, luật ban ra phải hợp lòng dân, hợp thế nước, tức là nó thích
dụng cho dân cho nước, chứ bệ hạ ban nhiều luật quá, sợ lại rối loạn đấy ạ.
Nghệ tông thở dài:
- Không có luật, vương đệ bảo nó loạn; có nhiều luật, đệ bảo nó rối!
Khó thật! Ta tưởng như ta đã làm tất cả vì dân; hóa ra ta lại chưa làm được
gì cho trăm họ.
Nghe vua than thở, Nguyên Đán thật sự cảm thông với tấm lòng con đỏ
của nhà vua. Ông muốn bầy tỏ cho cạn nhẽ các việc từ luật pháp đến thanh
lọc bộ máy, chỉ e nhà vua nghe mà không làm, hoặc giả nói lại với những kẻ
vô dụng thì triều đình càng thêm chia lòng.
- Trình bệ hạ, người nên bình tâm gỡ ra từng việc. Bệ hạ thương dân
như con, thời trước hết phải làm sao cho dân có đời sống no đủ. Muốn có
đời sung no đủ, thời dân phải có đất ruộng cấy trồng. Tô thuế vừa phải,
không để cho bọn quan lại từ lộ, trấn, phủ, huyện, xã mỗi cấp lại lạm bổ
thêm vào. Thành thư thuế triều đình thu một, người dân phải nộp tới mấy
mươi. Như thế, dẫu mùa màng bội thu cũng không đủ nộp tô thuế, nếu lại
gặp năm mất mùa, người dân không những khánh kiệt mà còn chết đói nữa.
Lại như bệ hạ vì thương dân mà không nỡ sai khiến làm cung thất và công
sở, bắt các quan cùng người tôn thất phải dựng bằng tranh tre, điều ấy thần
thấy không nên. Bởi các quan là những người quen làm việc bằng óc não,
chỉ cần một kế sách hay của họ còn lợi hơn cả vạn người gò lưng vác đất.
Nay bệ hạ bắt các quan làm những việc mang vác nặng nhọc, tức như bệ hạ
bắt họ phải từ bỏ sở trường, làm theo sở đoản. Việc ấy không thu được
