tội, thì lại đi giết một viên tướng giỏi là Nguyễn Đa Phương, đã có tài biến
nguy thành an, cứu được cả một đội quân không bị tiêu diệt, cứu cho Thăng
Long khỏi bị uy hiếp. Tội của Đa Phương là đã nói ra sự thật khiến Quý Ly
bực giận. Và mặc dù Đa Phương là nghĩa đệ của ông ta, khi cần Quý Ly vẫn
mượn tay Nghệ hoàng để giết. Thuần những việc có quan hệ đến sự mất còn
của một đế nghiệp, một dòng họ cứ hằng ngày dội đến, khiến quan tư đồ hết
đỗi đau lòng. Ngài đã phải đau đớn thốt lên:
"Tam vạn quyển thư vô dụng xứ.
Bạch đầu không phụ ái dân tâm"
Đại ý:
Đọc tới ba vạn cuốn sách mà hóa thành vô dụng.
Dẫu bạc đầu vẫn không phụ lòng dân yêu mến.
Việc nước đã rối, việc nhà còn rối hơn. Hai đứa nho sinh thực cũng có
tài, muốn lưu giữ làm môn khách để bầu bạn, thì Nguyễn Ứng Long đã trêu
ghẹo, và làm con gái lớn ông có chửa rồi bỏ đi. Trần Nguyên Đán phải nén
bực giận tới tận sâu đáy dạ và tự nghĩ: "Vận nước sắp hết rồi, biết đâu
không phải là trời xui ra thế, vị tất không phải là phúc của nhà mình". Rồi
cho người tìm Ứng Long về, và cho gọi cả Hán Anh vào, ông nói:
- Người đời xưa đã có việc này, không thấy chuyện Văn Quân với
Tương Như sao? Nếu được như Tương Như để tiếng cho đời sau thì ta cũng
bằng lòng.
( Trác Văn Quân là con gái Trác Vương Tôn đời Hán, góa chồng về ở
với cha đẻ. Một bữa Tư Mã Tương Như đến chơi nhà Trác Vương Tôn,
chợt ngó thấy nàng đã đem lòng yêu; liền soạn ra khúc "Phượng cầu
Hoàng" tức là chim phượng tìm chim hoàng. Nhân trong bữa tiệc lại có
người tha thiết mời Tương Như chơi đàn. Chàng liền mượn cây ỷ cầm dạo
luôn khúc nhạc vừa soạn. Trong đó có những câu như: "Phượng hề, Phượng
hề qui cố hương, ngao du tứ hải cầu kỳ hoàng; hữu nhất điểm nữ tại thử
đường, thất nhĩ nhân hà độc ngã trường, hà do giao tề vị uyên ương" (Chim
phượng, chim phượng về làng cũ đi thôi, đi ngao du bốn bể tìm chim
hoàng; có một người con gái đẹp ở tại nhà này, phòng gần nhưng người xa,
làm khô héo cả ruột gan ra, làm sao mà gặp gỡ nhau, hẹn làm đôi chim
