Tại Thăng Long, thượng hoàng Nghệ tông nghe tin quan Tư đồ Trần
Nguyên Đán bệnh nặng, nhà vua ngự giá về thăm.
Anh em trò chuyện hồi lâu, Nghệ hoàng cảm thấy như lời Nguyên Đán
nói, ông sắp đi.
Nhà vua cảm động rỏ nước mắt hỏi Nguyên Đán về quốc sự:
- Nếu chẳng may vương mất đi, mà có biến ở mặt bắc, mặt nam thì làm
thế nào?
Trần Nguyên Đán cảm như có một cái gì đấy dâng lên nghẹn ứ cả cổ
họng, khiến ông không nói được ra lời. Mà chỉ thầm nghĩ: "Rằng có khi mặt
Bắc, mặt Nam chưa có gì xảy ra, nhưng nội biến sẽ là chắc chắn. Chỉ tiếc
cơ nghiệp nhà Trần do tổ tông tạo dựng, oanh liệt là thế, lại bỗng nhiên sụp
đổ. Nói cho công bằng thì không có sự sụp đổ nào ngẫu nhiên cả, mà đều đã
được chuẩn bị kỹ càng. Nó trớ trêu ở chỗ, ngay kẻ chuẩn bị cho sự sụp đổ
ấy cũng không tự biết. Như quan Quốc tử giám tư nghiệp Chu An nói:
"Chính đức Dụ tông là người đánh hồi chuông báo tử cho đế nghiệp nhà
Trần". Và suốt mấy chục năm sau, đức Nghệ tông là người tiếp tay siêu việt
cho Quý Ly, chôn cất trọn vẹn cái đế nghiệp huy hoàng ấy của cả dòng họ.
Hiện thời nó chưa xảy ra, cũng bởi tại nó chưa đến ngày đến tháng như ta
mà thôi". Sực nhớ, chưa trả lời câu thượng hoàng hỏi, Trần Nguyên Đán
bèn thưa:
- Tâu hoàng thượng, kế sách giữ nước thần không dám nói gì hơn đức
Hưng Đạo. Chỉ cần làm tốt các điều đức ông răn dạy trong "Phú quốc
cường binh sách" thời dân nào chẳng giàu nước nào chẳng mạnh. Lại như
khi đức ông sắp viên tịch, đức Anh tông có hỏi: "Nếu giặc Bắc lại sang thì
làm thế nào? "Không kịp nói gì nhiều, đức ông chỉ dặn lại điều cốt yếu nhất
của mọi triều đại: "Khoan thư sức dân để làm kế sâu gốc bền rễ, đó là
thượng sách để giữ nước".
Nhìn thần sắc Nguyên Đán nhợt nhạt, Nghệ tông gạt nước mắt hỏi:
- Ta chỉ muốn hỏi em đối sách với phương Bắc, phương Nam!
Trần Nguyên Đán lấy hai tay đỡ xuống chiếu toan gượng ngồi. Nhưng
không còn đủ sức nữa. Gia nhân nâng ông tựa vào chồng gối xếp, hai bên
có hai người đỡ. Nguyên Đán nói thều thào qua hơi thở:
