Trong khi đó thiên tai, bão lụt liền năm, mất mùa mấy vụ liền mà triều
đình vẫn nhắm mắt làm ngơ, không tha, không giảm tô thuế, bớt sưu dịch.
Dân chết đói đầy đường. Trộm cướp xảy ra giữa ban ngày, chức dịch không
ngăn cản. Nhiều nơi các quan châu, huyện, phủ còn bao che để chia phần
với kẻ cướp. Người dân bị mất của, hại người đi kêu cầu, quan trên không
xét. Kêu cầu quá còn bị tống giam nơi ngục thất. Do vậy, dân biết kẻ ác, kẻ
có tội cũng không dám tố giác. Xã hội gì mà người ngay sợ kẻ gian. Người
trung thực, có tài thì bị ruồng bỏ, kẻ bất lương khéo nịnh, khéo bợ đỡ thì
được tin dùng, cất nhắc.
Đi về bất cứ phương nào, bất cứ nơi nào từ kinh thành tới thôn cùng
xóm vắng, đều nghe thấy tiếng hờn oán rủa nguyền của bách tính. - Lê Hiến
Phủ càng nói sắc mặt ông càng tái đi. Dường như ông cố ghìm nén bớt đi
lòng căm giận, ông ráng nuốt bớt đi sự căm giận vào trong đáy dạ. Dằn
từng tiếng, ông tiếp. - Một xã hội như thế, một triều đình như thế mà chúng
ta còn ngu tối giữ mãi lòng trung sao? Liệu Hồ Quý Ly có phải là tay kiệt
xuất, có tài vực lại thế nước như Trần Thủ Độ buổi sơ triều không? Bùi tiên
sinh! - Lê Hiến Phủ quay về phía Bùi Mộng Hoa nói. - Chúng tôi muốn
được nghe cao ý của tiên sinh.
- Thưa chư huynh, - Bùi Mộng Hoa lên tiếng. - Chư huynh là những
người gắn bó mật thiết với triều đình, phẩm tước triều đình ban, bổng lộc
triều đình chu cấp, mà nghe trong giọng nói của chư huynh như có cả tiếng
rên xiết của muôn dân, huống hồ kẻ hàn sĩ này đang sống chung lẫn với họ.
Song đây mới là chuyện xót đau trong nội tình Đại Việt ta, chứ chuyện
ngoài biên ải còn đáng lo ngại hơn nhiều. Người Minh dòm ngó dữ lắm.
Cách đây ít lâu tôi có lên thăm một người bạn trên Lạng Châu, thấy lính
tráng bê tha nơi chợ búa, mua bán, cướp bóc như một lũ ăn mày, lũ cướp,
chẳng còn biết giữ thể diện quốc gia gì hết.
Hỏi mọi người, họ bảo khẩu phần của lính, bị cấp trên ăn chặn, lại phải
làm việc cật lực cho gia đình các quan binh. Vì vậy, hở ra lúc nào là họ lẻn
trốn ra chợ, ra phố để kiếm thêm miếng ăn, miếng uống. Xin được thì xin,
không xin được thì cướp. Dùng một đội quân như thế để trấn giữ biên thùy,
thì làm sao mà bảo toàn được cương vực.
