nhiều làm thịt cúng. Thế tử ở lại Kẻ Chợ, không cho các anh em đi sợ có sự
mưu loạn hay canh cải gì; các công chúa thì lại được lệnh đi theo đám tang.
Khi đám tang đến quý hương chúa Trịnh thì còn nhiều lễ nghi nữa, chỗ
chôn chúa chỉ có ít người biết thôi và những người này phải nguyền sẽ giữ
bí mật. Không phải là sợ dân gian đến đào lấy mất vàng bạc châu báu chôn
theo thi hài như ông Tavernier đã kể.
Tôi đã nói trên kia chỉ có ít vàng, bạc bỏ vào miệng chúa thôi (ngoài ra
không có gì cả). Nhưng chính là vì sợ dân tin nhảm và có óc muốn cướp
nước tranh quyền. Ở đây người ta tin rằng nếu tiên tổ mình mà được mồ
yên mả đẹp thì người sống sẽ được sung sướng và thịnh vượng; tân chúa sợ
rằng nếu để cho người ngoài biết chỗ mộ chôn tiên chúa thì có kẻ đem hài
cốt tổ tiên hắn táng vào trong quan tài tiên chúa, vứt bỏ hài cốt tiên chúa đi.
Như thế cơ nghiệp nhà chúa sẽ sụp đổ và kẻ kia sẽ được sang giàu. Trong
xứ này người ta đã kể nhiều chuyện tráo đổi hài cốt như thế, những hành
động ngông cuồng thế.
Còn những chuyện các quan và các bà phi xin chết theo tiên chúa như lời
ông Tavernier kể thì không có đâu, vì thật trái với phong tục và bản tính
dân này. Nếu họ nghe thấy ta đồn sằng như thế thì họ sẽ bảo ta tàn ác và dã
man.
Tôi không biết ở Đông Kinh có tòa lâu đài nào gọi là Bogligo cả. Họa
chăng đối diện với Kẻ Chợ bên kia sông có bến Bồ Đề (Bồ Đề khẩu?),
nhưng làm gì có nhà cửa, lâu đài thành quách ở gần hay xa bến ấy.
Tôi còn phải nói đến lễ thứ ba có hàng năm (?) và cử hành ba tháng trước
khi mãn phục tiên chúa. Lễ này linh đinh, không những con cháu chúa phải
trông nom, mà các quan đã có giữ một chức phận lớn nhỏ cũng phải đến dự
cả, dâng lễ để tỏ lòng biết ơn bậc ân nhân và quốc phụ của họ.
Lễ cử hành như sau này:
Trước kho súng trên bãi cát đã dựng sẵn nhiều gian nhà rộng bằng tre,
cột rui nhẹ, theo kiểu cung điện, có sân mở rộng vách bằng phên trông rất
