quyền cao, nói cho họ biết những chuyện rất can hệ và đi giao phó cả tính
mệnh cho họ. Bọn “tiểu đồng” (pages) cũng đông lắm, có một viên giám
đốc trông nom dạy bảo; nhờ ơn chúa, mấy đứa tớ và thầy này bây giờ thành
kẻ ngoan đạo hơn là thành bọn thần, nhưng không được phép ra vào cung
viện các bà phi.
Trong cung thành còn có một đạo quân hơn năm vạn người đóng trại để
hộ vệ vua tùy lúc cần đến, có hơn năm trăm voi nuôi dùng vào việc chiến
trận hay để phô trương, phải luyện tập luôn cho voi để giải trí cho...? (on
fait faire très-souvent 1’exercice par divertissement). Ngoài ra còn có vô số
bọn nô bộc để làm những việc ti tiện trong cung, không kể nhũng người có
quyền chỉ huy hay đốc suất lại còn đông hơn nữa.
Cách tiếp rước sứ Tàu
Khi đức vua vi hành, trông giá ngự rất lộng lẫy và uy nghiêm vào mấy
ngày trong một năm, hoặc để đi trước đón đường tiếp rước sứ thần Trung
Hoa. Tất cả các quan đại thần, đoàn đi tùy giá, bên văn ban cũng như võ bị,
ai nấy đeo dấu hiệu của bộ mình và có rất đông thuộc hạ mang chế phục
riêng. Lại còn rất nhiều các quan khác nữa cả văn lẫn võ, mặc sức phục rất
đẹp, trong số này có nhiều ông chưa được bổ vào phụng sự đức vua nhưng
cũng đến chầu chực và khoe khoang được chú ý hơn những kẻ địch của
mình để hòng tiến thân và thành tựu, làm tăng vẻ lộng lẫy và uy nghiêm
của long giá lên.
Trang phục của bọn tiểu đồng nhất là của binh lính, bộ binh và kỵ binh
hợp thành một cảnh sắc huy hoàng và rực rỡ mà ít bậc quân vương gây ra
được. Mỗi một đội có một binh phục riêng áo khác màu với đội khác. Binh
khí mà mỗi người mang trong những dịp này giáo trường, trường thương,
tên, súng hỏa mai, yến nguyệt đao, đoản đao, thương hay siêu đao múa cả
hai tay đều trơn tru và sáng nhoáng, có dát vàng, dát bạc, hay nạm ngà...
Thủy quân cũng không kém lộng lẫy. Trên kia tôi đã nói đến số, đến sự
đẹp đẽ, đến đặc tính và binh khí của các thuyền chiến; nhưng nói như thế sẽ
