và lắm tiền như thế nên cuộc tụ hội của dân chúng (đông) quá sức tưởng
tượng. Nhưng trên đường thì cướp bộ mà dưới thủy thì cướp sông làm cho
các ngả giao thông nguy hiểm đến nỗi sự đi lại vào dịp này không được
chắc chắn chút nào; một là vì các tòa án nghỉ việc, hai là vì dân chúng được
buông lỏng trong vòng mười lăm ngày này, nên trộm cắp được hành động
vô tội khi cái dịp mà chúng chờ xảy ra tại các chỗ hẻm, nơi chúng đứng
rình; bởi vậy các lái buôn sợ mắc phải số mệnh hiểm nghèo ở tay quân súc
sinh, thường tụ họp lại thành đoàn đông có khí giới hẳn hoi đi trên bộ hoặc
dưới thuyền để gìn giữ lấy hàng hóa dù có phải chịu nguy hiểm đến tính
mệnh; trước khi giao tranh với quân cướp họ cũng đắn đo cẩn thận và
không dám liều, mạo hiểm mà không cầm chắc phần thắng vì giữa cướp
với mình, không có sự tha thứ; nếu không thắng được chúng nó và không
làm chúng nó thất bại thì mình đành mất xác và mất tiền của. Trong trường
hợp này, điều chắc chắn nhất là có sự cẩn trọng đối với thân mình, biết
nhượng bộ sức mạnh bất khả kháng khi sự này cưỡng bách ta; bỏ hành lý
cho bọn cướp để giữ lấy thân là giản tiện hơn cả.
Lệ đi lễ và cách đem biếu quà cáp của người dưới đối với người trên
hôm đầu năm có từ ngày xưa thì bây giờ bắt buộc và có một đạo luật rất
nghiêm khắc chế định nên không ai có thể bỏ đi được. Các quan tùy theo
phẩm trật của mình (có nhiều người lại tùy theo phẩm trật mình muốn đạt)
mỗi năm gửi phẩm vật quý giá về dâng vua... Hạ quan gửi tặng vật về biếu
thượng quan; học trò tết thầy, con cháu biếu gia trưởng, và như thế người
dưới biếu người mà mình nhận là người đứng ngay hàng trên mình. Vì lễ
vật nhận được rất nhiều và đủ các thứ, nên các quan có tục vào những ngày
tất niên đem thết bà con và thân hữu một phấn to: còn lại thì cho lính tráng,
đầy tớ để cho ai cũng có cảm tưởng là được dự vào Tết và mọi người được
vui mừng sung sướng. Trong tuần chợ 15 ngày này không ai kiện cáo nhau
và các nhân viên đều đóng cửa, nếu có xảy ra việc gì khẩn yếu và có ai gây
ra tội đại ác thì các quan thẩm phán xét đoán qua loa kết tội rất nặng rồi
đuổi nguyên bị đi để cố cho sang năm mới không còn việc gì phải xem xét
giải quyết nữa. Bọn thường phạm mắc tội nhẹ không quan trọng có thể tự