vác cày đứng đợi cả buổi. Hôm nay, quát gọi mãi nó mới chịu nghe, nhưng
lên tới bờ thì lăn kềnh ra đất ăn vạ. Nịnh nó một thôi một hồi, đến quàng
vai cày vào cổ thì nó dựng dậy, dún chân tế thẳng lên quả đồi mọc đầy cây
dại.
Bây giờ thì ông Chí đã đóng được vai cày, dòng được dây mũi nó rồi.
Dây mũi nó ông cầm bên tay trái. Tay phải ông cầm cày. Tay máy dây. Tay
đẩy cày. Bà con trông tôi cày, nghe tôi giảng giải rồi tập làm theo nhé!
Tiếng ông Chí vang vổng giữa trời. Có trồng lúa nước mới chắc ăn, mới
không phá rừng. Bà con nhớ chưa? Đây nữa! Cày có hai loại khác nhau.
Cày 51 khác cày chìa vôi. Cái vai cày buộc hai sợi dây vào rồi mắc lên vai
con trâu. Giục con nghé đi thì tay phải cầm cày, tay trái cầm dây. Lưỡi cày
chúc với độ nghiêng vừa phải, khoảng hai mươi nhăm độ. Nhưng nhớ là
phải điều chỉnh liên tục. Đất cứng thì hất lên, gặp nơi đất mềm thì dúi
xuống. Đến bờ thì giật thừng ra hiệu cho con nghé quay đầu lại. Lúc ấy,
kéo cày lui lại phía sau, rồi khi con nghé đã quay xong đầu rồi thì lại đặt
mũi cày xuống. Nhớ là đường cày mới cách xa cày cũ chừng nửa gang tay.
Còn chão nếu để dài quá thì nặng trâu. Óng dài thì trật vai trâu, óng ngắn
thì nghẹn cổ trâu. Hồi ở quê tôi đi cày cho địa chủ suốt vụ không đánh trâu
một roi, không quát trâu một tiếng. Chỉ nhắc khéo nó bằng thừng, như
khiến ngựa bằng cương ấy, bà con à.
Con nghé chuyển chân, đúng là mình trường, cậy sức cậu chàng miết
cày băng băng. Ông Chí nhảy từ bên nọ sang bên kia, như con chim sẻ
đồng. Nhưng lúc sau đang lựa đường cày, nghe tiếng cánh chim quạt gió,
ngẩng lên nhìn đàn sáo cánh đốm trắng từ rừng xà nu bay qua, ông bỗng
thấy hẫng một nhịp. Con nghé đã buột vai cày. Cái vai quan trọng lắm đấy.
Phải buộc lại đi! Cạnh ông, một người đàn ông đang đẩy cày làm mẫu theo
ông bỗng kêu: “Đồng chí bộ đội Chí ơi! Sao tôi bảo mãi con trâu quay mà
nó không quay”. Ông Chí chạy lại. “Để tôi dắt mũi nó xem sao nào. Bướng
hả? À, không phải! Con này mới ở miền xuôi lên. Nó chỉ nghe tiếng Kinh,
chưa biết tiếng Ba Na như tôi. Để tôi dậy lại nó nhé. Đây! Muốn nó quay
