thường thì chính tâm niệm xen vào tự đồng hoá với dục vọng khiến
cho dục vọng có được sự liên tục.
Điều quan trọng là quán sát mà không xen tư niệm vào. Nhưng các
ngài chớ nên lấy điều đó làm một vấn đề. Các ngài chớ bảo: "Làm
sao tôi quán sát được, làm sao tôi thấy biết và cảm nhận được mà
không cho tư niệm xen vào?". Nếu tự ngài ý thức được toàn cả tiến
trình của những dục vọng, ý thức mâu thuẫn phát sinh giữa các đối
tượng của chúng, và ý thức chỗ liên tục mà tư niệm đem đến cho
dục vọng – nếu ngài nhận thấy toàn bộ máy móc cơ vi ấy tác dụng,
thì ngài sẽ không đặt câu hỏi ấy làm gì?
Muốn tập lái xe, nhờ người ta cắt nghĩa về lý thuyết thôi, không đủ:
ta phải ngồi vào cầm tay lái, vặn mở máy, sử dụng mấy cái thắng,
tìm học toàn việc lái xe. Cũng vậy muốn nhận biết sự vận hành vô
cùng tế nhị của tư niệm và của dục vọng, tất nhiên ta không thể chỉ
biết nội có một việc nhờ người dẫn giải cho thôi, ta còn phải quán
sát nó, tự mình trực tiếp tìm học nó, như vậy cần phải mẫn cảm, biết
nhiếp dẫn thật tinh vi mới được.
Tôi đã nói rằng đây không chỉ lo giải quyết những vấn đề mà phải
hiểu chúng. Chúng chỉ xuất hiện khi nào có mâu thuẫn, có xung dột,
mà mọi xung đột đều ngụ hàm sự cố gắng, phải không? Cố gắng để
thành công, cố gắng để trở thành, cố gắng để thay cái này cho ra cái
khác, cố gắng để tìm thấy điều kia và lìa bỏ điều nọ. Các sự cố gắng
như thế luôn luôn bắt nguồn ở một dục vọng nào đó mà tư niệm
đem đến sự liên tục. Vậy ta cần phải tìm học toàn bộ tiến trình ấy là
thế nào, tìm học chứ chẳng phải lo nhờ một diễn giả chỉ dạy chi, cậy
nhờ như vậy tuyệt nhiên không có chút giá trị gì hết. Điều ta nghe ở
máy điện thoại có thể nó dễ chịu hay khó chịu, chân thật hay hoàn
toàn ngu xuẩn và hư nguỵ: nhưng chính cái điều mà ta nghe được
mới là đáng kể, chứ kể chi cái dụng cụ kia đâu. Phần đông người
đời đặt sự quan trọng vào dụng cụ. Các ngài chớ tưởng rằng dụng
cụ sẽ chỉ dạy các ngài được điều gì: tôi thường nhắc mãi cái thứ mê
muội đặc biệt ấy. Các ngài đến đây để tìm học, các ngài đang nghe,
chẳng phải nghe người nói thôi, mà nghe chính mình. Các ngài
thông cảm với tự tâm mình, các ngài đang quán sát, để nhận rõ
