thành lắm vậy!
Khi nói thông cảm với thiên nhiên, với núi non, hay thông cảm lẫn
nhau giữa người với người, thì phần đông chúng ta đều không biết
đó là gì, liền cố tưởng tượng. Ta suy luận về điều ấy rồi bảo: "Chính
cái tự ngã đã ngăn ngại sự thông cảm". Xin ngài đừng lấy đó làm
một vấn đề khác nữa. Ngài đã có nhiều vấn đề quá rồi. Xin ngài hãy
lắng nghe thôi. Đây, ngài đang thông cảm với tôi và tôi thông cảm
với ngài. Tôi đang nói chuyện với ngài, và muốn nhận hiểu tôi, ngài
cứ lắng nghe thôi. Nghe là chú ý mà không cố gắng, trong đó các
thần kinh đều được an nghỉ ung dung. Khỏi cần phải tự nhủ: "Tôi
phải lắng nghe đây", rồi cứ mà cứng đơ co quắp và làm căng thẳng
những dây thần kinh của mình. Nghe nói có nghĩa là lắng nghe thoải
mái ung dung, lặng lẽ, khả dĩ đón nhận những điều mà người nói
đang muốn tỏ bày. Điều mà người ấy nói có thể là một điều hoàn
toàn ngu xuẩn, hay có thể là một thực tại, và muốn biết rõ, tất phải
lắng nghe – nhưng việc lắng nghe dường như là việc rất khó khăn
cho ngài. Ngài không lắng nghe đâu, tận nơi tâm trí ngài, ngài đang
cãi lẽ với tôi, tạo dấy lên một hàng rào toàn rặt những tiếng những
lời.
Chỗ quan trọng ở đây là tự thông cảm với chính mình một cách dịu
hoà và tự tại, để có thể theo dõi mỗi cử động của những tư niệm
cùng những tình cảm của mình, y như theo dõi ngọn suối cỏn con
vậy: nhận thấy mỗi sự vận hành của tư niệm, mỗi sự chuyển biến
của tình cảm, tịnh không màng sửa đổi gì trong đó, tịnh không bảo
rằng nó phải hay quấy, tịnh không có những phê phán trưởng giả,
ngớ ngẩn, ti tiện nào cả. Cứ quan sát thôi, và do sự quan sát ấy, khi
mà ta không tự đồng hoá với một tư niệm nào cả, với một tình cảm
nào cả (dù vui thích hay buồn phiền) thì ta mới thấy rằng ta vốn có
thể thông cảm với chính mình vậy.
Phần đông chúng ta muốn được an ninh tâm lý, gắng sức tìm sự an
ninh ấy, bởi thế mà gia đình trở thành ác mộng, vì ta lợi dụng gia
đình một cách kinh tởm để an định cho kỳ được sự an ninh bản
thân. Kế đó lấy quốc gia làm chỗ an ninh cho ta, và ta liền dấn thân
lao đầu vào những việc ái quốc xuẩn động. Trong thể chế gia đình,
