Nói thế rõ ràng chứ? Các ngài muốn hỏi thêm gì không?
H: Không có thông cảm được vì tâm thức đeo mang gánh nặng của
tự ngã.
K: Thưa ngài, tôi hỏi ngài một câu: thông cảm là gì? Khi tôi hỏi ngài
câu ấy, cái gì phát hiện trong tâm thức ngài? Toàn bộ tâm thức qui
định của ngài liền vận dụng và ngài mới trả lời; nhưng thật sự ngài
đã không nghe câu hỏi. Từ trước ngài từng đã có hay không có nghĩ
về điều ấy. Có lẽ ngài có dịp nào nghĩ đến, hay đã đọc ít nhiều về
điều ấy trong sách vở và nay ngài lặp lại những gì ngài đã đọc,
nhưng ngài không thật sự nghe câu tôi hỏi. Khi có ai bảo ngài: "Hãy
thử thông cảm với một cội cây", thì dĩ nhiên là nếu việc ấy có phần
nào hứng thú cho ngài, trước tiên ngài phải hiểu rõ điều ấy nó như
thế nào trước đã: ngài đến ngồi dưới một tàng cây, hay bên bờ sông
hoặc cạnh trái núi hoặc ngài chỉ nhìn vợ hay con. Thông cảm nghĩa
là gì? Nghĩa là tuyệt đối không có sự ngăn cách chướng ngại của tư
niệm giữa người năng quán với đối tượng sở quán. Người năng
quán tất không tự đồng hoá với cội cây, với con người, với dòng
sông, với trái núi, với trời mây gì cả; tuyệt chẳng có ngăn ngại gì hết.
Nếu có một tự ngã, với sự phức tạp của những tư niệm và của
những mớ bận tâm của nó khi nó nhìn cội cây, thì chẳng có thông
cảm gì được cả. Thông cảm với một người nào hay với một vật gì,
tất phải có khoảng cách, phải có sự im lặng, thân thể, những thần
kinh, trí và tâm, toàn bản thể, phải được tịnh định, phải như như bất
động hoàn toàn. Ngài đừng hỏi: "Làm sao bất động?". Ngài chớ nên
làm sự im lặng hễ cơ vận một vấn đề. Cứ nhận thấy rằng hễ cơ vận
của tư niệm hay tác động thì tất nhiên không có cảm thông gì hết…
nhưng thế không có nghĩa là phải ngủ gật hôn trầm!
Chắc ngài chưa từng làm thế bao giờ. Ngài không hề có thông cảm
gì với vợ, với chồng, với con cái, với những kẻ mà ngài ngủ, thở, ăn,
sống cuộc đời mình cùng chung với họ, có lẽ ngài cũng chưa bao
giờ thông cảm với chính mình. Nếu là người Công giáo, ngài đi nhà
thờ và tiếp nhận cái mà người ta gọi là Thánh Thể, nhưng có phải là
cảm thông thánh thể đâu. Tuân hành như vậy quả là thiếu sự trưởng
