Trong khi đi dạo, chúng ta không lắng nghe tiếng kêu, tiếng xào xạc
của cây lá, tiếng rù rì của nước chảy; chúng ta không nghe những
núi non, không nghe bầu trời. Muốn được trực tiếp giao cảm với
thiên nhiên, với thiên hạ người đời, thì mình phải lắng nghe. Việc ấy
chỉ thể hiện được trong sự im lặng có tính cách phủ nhận mà không
còn sự cố gắng nào xen vào, không còn bất cứ động tác tinh thần
nào, không còn bất cứ sự tranh luận biện ngôn ngao, không còn bất
cứ sự thảo luận nào cả.
Tôi không biết các ngài có bao giờ lắng nghe trọn vẹn vợ hoặc
chồng, con cái, chiếc ô tô lướt qua, những sự vận hành của tư
tưởng và của sự xúc động. Trong đó không có bất cứ hành động
nào, bất cứ chủ định nào, bất cứ sự diễn dịch giải thích nào, và
chính tác động của việc nghe này khơi dậy một cuộc đảo lộn, cuộc
cách mạng khủng khiếp ngay tận suối nguồn của ý thức.
Nhưng chúng ta vẫn thường quen thói không nghe! Nếu những gì
chúng ta nghe phản nghịch lại với tư tưởng quen thuộc của chúng
ta, hoặc khi lý tưởng tầm thường hạ cấp của chúng ta bị lay động thì
chúng ta liền bị khuynh đảo tinh thần ngay. Chúng ta cũng có cả
"những cuộc đầu tư" có tính cách ý thức hệ giống như để dành vốn
liếng trong những tài sản, trong kinh nghiệm và kiến thức, và khi mà
chúng bị đe dọa thì chúng ta đứt mất sự quân bình, chúng ta phản
đối lại tất cả những gì người khác nói.
Nếu hôm nay các ngài thật sự nghe những điều nói đây, nghe với
một nhận thức tỉnh táo, không chọn lựa lấy bỏ, là các ngài sẽ thấy
rằng các ngài cùng đồng cử tâm thức với diễn giả chứ không phải
với những danh từ thôi, các ngài sẽ thấy mình không chìm đắm vào
cuộc phân tích danh từ mà thấm sâu trong diệu lý của cõi giới siêu
việt ngoài vòng văn tự. Thế chẳng có nghĩa là các ngài sẽ ngái ngủ
hay lịm vào một tình thái khoái trá. Trái lại, lặng nghe đòi hỏi sự đại
định chú tâm rất mực: chứ không phải tập trung là trạng thái khác
hẳn. Nếu ngài định tâm lắng nghe, thì có lẽ các ngài và tôi sẽ thâm
nhập và những tầng sâu nhiệm, trong đấy sự diệu tác mới phát sinh
ra được. Và đó mới chính là điều thiết yếu, vì tâm thức thiển cận,
xao xuyến, bận lo vô số vấn đề, tâm thức ấy tuyệt đối không thể hiểu
