được sự sợ hãi và hiểu được sự sợ hãi là điều cốt chỉ của cuộc
sống. Nếu ta không hiểu được sự sợ hãi, tức là chẳng có tình
thương, mà cũng chẳng sinh diệu tác – ở đây tôi không nói việc
sáng tác, mà nói cái tâm thức diệu tác xuất thế không thể diễn đạt
thành lời hoặc phô bày trong họa phẩm, trong sách vở.
Vậy ta cần được thoát ly sợ hãi. Sợ hãi không phải là một điều trừu
tượng, hay một danh từ thôi – mặc dù đối với phần đông chúng ta
danh từ lại được cho là trọng hệ hơn sự kiện. Không biết các ngài
có bao giờ nghĩ đến tự thoát ly hoàn toàn với sợ hãi, thoát ly một
cách tuyệt đối? Ta vốn có thể thoát ly rốt ráo, thậm chí tuyệt nhiên
không còn một mảy may sợ hãi, vì bấy giờ tâm thức luôn luôn túc
trực sẵn trước mỗi biến cố. Ý tôi muốn nói là bấy giờ, thay vì theo
đuổi sợ hãi và lo chế ngự nó sau khi nó xuất hiện, tâm thức vẫn
vượt phóng tới trước sự sợ hãi và do đó thoát ly sợ hãi. Để hiểu sợ
hãi, cần phải hiểu rằng luôn luôn chúng ta cứ tưởng niệm bằng sự
so sánh. Tại sao tâm niệm của ta cứ so sánh mãi như thế? Trong
các môn kỹ thuật, ta so lường những cuộc tấn bộ, chúng đều có tính
cách tương đối cả. Nay chúng ta có những trái bom nguyên tử và
những phi cơ siêu thanh mà trước đây năm mươi năm chúng ta
không có, và trong năm mươi năm nữa sẽ có nhiều sự vật mà hiện
giờ chúng ta không có. Đó là điều mà người ta gọi là tấn bộ. Tấn bộ
luôn luôn là so sánh tương đối, thế rồi ta rơi vào lối suy tưởng ấy.
Chẳng những ở bên ngoài thân xác, nếu nói được thế, mà cả ở nội
tại, trong cơ cấu nội tâm chúng ta cũng cứ suy tưởng bằng những
sự so sánh. Chúng ta tự bảo "Nay tôi thế này, trước kia tôi thế nọ, và
tôi sẽ là gì hơn nữa trong vị lai". Đấy là việc suy tưởng về tấn bộ, về
cuộc tấn hoá, và tất cả việc xử sự của ta – về luận lý, về đạo đức, về
tôn giáo, trong những công ăn việc làm của ta và trong những cuộc
tương giao xã hội của ta – đều căn cứ ở đó hết. Ta tự so lường
chính mình tùy vào một xã hội, mà xã hội đó chính là sản phẩm của
những cuộc xung chướng do toàn những so đo như vậy.
Thế nhưng mọi so sánh đều là cội nguồn của sự sợ hãi. Các ngài
hãy quán sát điều ấy ở chính mình xem. Tôi muốn mình là một văn
sĩ biệt tài hơn, muốn mình là một người đẹp hơn hay khôn ngoan
hơn. Tôi muốn mình uyên bác hơn thiên hạ, tôi muốn thành công,
