bởi xã hội không. Người ấy chỉ có thể thực hiện được điều đó, nếu
họ vượt thoát khỏi xã hội, tôi muốn nói vượt thoát khỏi cái cơ cấu
tâm lý của xã hội, bao gồm sự tham lam, lòng đố kỵ, sự khát vọng
và sự đề cao tự phụ. Khi toàn cả cái cơ cấu này đã được thấu hiểu
và được dẹp sang một bên, là ta đã thoát khỏi xã hội. Vẫn có thể
luôn luôn làm việc, mua sắm quần áo, sống một cách bình thường,
nhưng ta đã thoát ly cái cơ cấu tâm lý làm méo mó tâm thức ấy rồi.
Rồi cuối cùng ta cùng đến giai đoạn tự mình khám phá thấy rằng sự
vượt thoát này là một trạng thái bất động hoàn toàn, và sự bất động
này chính là hành động trọn vẹn, nó không dấy sinh mâu thuẫn cũng
như bại hoại.
Tôi đã kết thúc những điều tôi phải trình bày trong sáng nay, và có lẽ
bây giờ chúng ta có thể thảo luận về mấy điều đó hay các ngài có
điều chi cần hỏi tới không?
H: Ta có thể vẫn làm việc của ta và làm việc mà không có ý tranh
đua được sao?
K: Ta không làm thế được sao, thưa ngài? Ngài có thể nào làm việc
và lo tròn phận sự của ngài mà không tranh đua chi hết được
không? Việc của tôi không phải là bảo rằng ngài có thể làm được
hay không làm được, hoặc bảo rằng ngài phải làm như vậy, vân vân.
Nhưng chính ngài có thể thấy những hậu quả của tinh thần tranh
đua. Nó sinh ra thù địch, sợ hãi, hung hăng, theo đuổi những đòi hỏi
thúc bách, không những ở ngay trong nội tâm ta mà cả ở ngoại
cảnh, ở thế gian nữa. Đã thấy tất cả mọi điều đó nên ngài hỏi có thể
nào sống trong cuộc đời mà không tranh đua. Thế có nghĩa là sống
mà không so sánh, thế có nghĩa là làm một công việc mà ngài thực
sự ưa thích, một công việc khiến ngài cảm thấy cực kỳ hứng thú.
Nhưng nếu dấn mình vào một công việc mà ngài không ưa thích thì
công việc ấy khiến ngài nhận lãnh nhiều trách nhiệm thì ngài nên tìm
cách gì cũng thời làm việc đó mà không dấy khởi sự tranh đua.
Hành động đó đòi hỏi một sự chú ý cao độ, phải thế không? Ngài
phải hết sức ý thức mỗi tư tưởng, mỗi tình cảm của ngài, bằng
không ngài chỉ tự gán ép cho mình cái ý niệm là không sinh tâm
tranh đua, điều đó chỉ tổ sinh thêm vấn đề mới khác. Nhưng ngài có
