phóng tới một cái gì vĩ đại hơn, tới sự phát triển một vài khả năng,
tới sự toàn thiện một kỹ thuật nào đó, tới sự thực hiện một cứu
cánh, một mục tiêu – mục tiêu này có thể là đáng giá hoặc có thể là
không, rồi từ đó họ tưởng nghĩ rằng thời gian là cần thiết cho sự lộ
bày, khai phá những gì là chân lý, là Thượng đế, là siêu thoát khỏi
nỗi khổ nhọc của con người.
Thế thường, ta xem thời gian như là một kỳ hạn, một giai đoạn giữa
cái lúc hiện tại và một điểm thời gian nào đó trong tương lai mà
người ta sẽ tự thực hiện, và người ta dùng kỳ hạn ấy để đào luyện
tính tình, để dứt bỏ một vài thói quen để phát triển các bắp thịt hay
một vài quan điểm nào đó. Trong suốt hai ngàn năm qua, những tâm
thức Cơ đốc đã bị qui định nhằm để tin tưởng vào một đấng cứu
thế, vào địa ngục, vào thiên đàng, còn ở Đông phương, cũng có
những sự qui định tương tự được dùng để áp chế tâm trí con người
còn dài lâu cổ xưa hơn nữa. Người ta nghĩ rằng thời gian là cần
thiết cho mọi điều mà người ta phải làm hoặc phải hiểu, do đó thời
gian trở thành gánh nặng, trở thành rào cản ngăn chặn không cho
nhận thức những sự kiện, ngăn chặn không cho nhìn thấy tức khắc
nguyên nhân chân, giả của một điều nào đó, vì người ta tin rằng
muốn được như thế cần phải có thời gian. Người ta bảo:
"Ngày mai trong hai năm nữa, tôi sẽ hiểu cực kỳ sáng suốt điều
này". Ngay khi người ta chấp nhận thời gian là người ta đã dụng
dưỡng sự biếng nhác, chính sự lười biếng kỳ lạ này đã ngăn chặn
không cho nhìn thấy tức khắc chân tướng của sự vật.
Ta nghĩ rằng cần phải có thời gian để đoạn tuyệt với cái trạng thái
qui định mà xã hội – với những tôn giáo có tổ chức, với những luật
lệ về luân lý, với những tín điêu, với sự ngạo mạn, với tinh thần
tranh đua của nó – đã khống chế tâm thức. Ta tư tưởng bằng thời
gian vì tư tưởng thuộc trong thời gian: tư tưởng là phản ứng của ký
ức và ký ức là thứ hậu trường đã được tích trữ, di truyền, thủ đắc
bởi giống nòi chủng tộc, bởi tập đoàn, phe nhóm, bởi gia đình và cá
nhân. Hậu trường ấy là thành quả của tiến trình tích trữ của tư
tưởng và sự tích trữ này đã nương nhờ vào thời gian. Đối với phần
đông chúng ta, khả năng tư tưởng đích thị là ký ức. Khi có một khích
