tâm ta. Chúng ta là những bộ óc điện tử được đề cao vẻ vang, tuy
có đôi chút độc lập, nhưng chúng ta vẫn máy móc trong sinh hoạt.
Vậy để thấu hiểu bản chất và sự chấm dứt của đau khổ, ta cần phải
thấu hiểu thời gian. Muốn thấu hiểu thời gian, ta cần phải thấu hiểu
tư tưởng. Hai vật ấy không tách rời nhau được. Có thấu hiểu thời
gian, ta mới chấm dứt được tư tưởng và thấu hiểu tư tưởng tức là
chấm dứt thời gian, do đó chấm dứt luôn đau khổ. Nếu điều ấy đã
được sáng tỏ thì ta mới có thể nhìn tận mặt sự đau khổ thay vì thờ
phượng sùng bái nó như những người Cơ đốc. Thế thường, ta hay
sùng thượng hoặc phá hủy điều nào ta không hiểu. Ta đặt điều đó
vào trong một nhà thờ, một đền chùa hay trong thâm kín nào đó của
tâm thức ta để rồi từ đó nó trở thành là một vật kinh khiếp, hoặc ta
đá hất, quăng ném thải bỏ nó; hoặc ta lẩn tránh nó. Nhưng ở đây ta
không hành động như thế. Chúng ta thấy rõ rằng, từ nhiều nghìn
vạn năm qua, con người đã vùng vẫy mãi trong đau khổ, và không
sao giải quyết được vấn đề, thành thử họ trở nên chai lì, họ đã chấp
nhận đau khổ bảo rằng đó là một phương diện không thể tránh của
cuộc sống.
Nhưng khư khư chấp nhận đau khổ, không những ngu muội mà đó
còn là cách thế làm cho tâm trí thành hắc ám, vô cảm, hung bạo
nông cạn, và do đó cuộc sống chỉ còn là một chuỗi dài ti tiện của
những bạo lực và khoái lạc nối tiếp nhau.
Chúng ta sống những cuộc sống phân chia manh mún như là nhà
doanh nghiệp, nhà khoa học, nghệ sĩ, là con người tình cảm, sùng
đạo hoặc là gì khác nữa. Nhưng muốn thấu hiểu đau khổ và thoát ly
đau khổ, ta phải thấu hiểu thời gian, tức là thấu hiểu tư tưởng. Bấy
giờ ta nhận thấy rằng không thể nào chối bỏ, lẩn trốn, đào thoát khỏi
đau khổ bằng cách vui đùa, đi nhà thờ, chấp nhận những tin tưởng
có tổ chức, mà không thể chấp nhận và sùng thượng đau khổ.
Nhưng để tránh những tệ đoan nguy hiểm ấy, ta cần phải có một
sức chú tâm cao độ, tức là năng lực vậy.
Đau khổ thường mọc gốc rễ trong thái độ tự thương thân xót phận.
Nếu ta muốn thấu hiểu đau khổ ta phải "mổ xẻ" sự thương thân xót
