tâm này không có một cố gắng nào nhằm để giải quyết hoặc thấu
hiểu sự đau khổ. Ta nhìn, ta quan sát, chỉ có thế thôi. Mọi cố gắng
nhằm thấu hiểu, nhằm lý luận hoặc lẩn tránh đau khổ, đều là thái độ
chối bỏ cái tâm thái tiêu cực của sự chú tâm trọn vẹn, mà chỉ trong
tâm thái này cái gọi là đau khổ mới có thể được thấu hiểu.
Không phải chúng ta đang phân tích, đang khám phá đau khổ bằng
lối phân tích nhằm một cách dứt bỏ đau khổ, vì các động tác đó của
tâm trí chỉ là những mánh khóe xảo quyệt. Tư tưởng, đứng ra làm
cuộc phân tích, tưởng tượng rằng đã thấu hiểu và thoát ly đau khổ.
Tưởng tượng thế là dại dột. Các ngài có thể dứt bỏ được một sự
đau khổ đặc biệt nào đó, nhưng đau khổ vẫn sẽ tái hiện dưới một
hình thức khác. Chúng ta nói về đau khổ trong cái toàn thể của nó,
tự thân của đau khổ, dù là đau khổ của tôi hay của các ngài hay của
một người nào khác.
Như tôi đã nói, để thấu hiểu đau khổ, cần phải thấu hiểu thời gian và
tư tưởng. Phải nhận thức rõ để không phân biệt chọn lựa tất cả mọi
cách thế lẩn trốn, tất cả những gì là thương thân xót phận được phô
diễn thành ngôn từ, làm như thế để cho tâm thức được hoàn toàn
tịch lặng đối diện với điều ta muốn hiểu. Trong đó, tuyệt nhiên không
có sự chia cách giữa chủ thể quan sát và đối tượng bị quan sát:
Không phải chính các ngài, chủ thể quan sát, người tư tưởng, đang
đau khổ và đang nhìn thấy đau khổ: Chỉ có một tâm thái duy nhất.
Cái tâm thái đau khổ bất khả phân này hết sức cần thiết, bởi vì khi ta
nhìn đau khổ như là một chủ thể quan sát là ta đã tạo nên cuộc xung
đột làm ngưng trệ tâm thức, làm hoang phí năng lực và do đó loại
trừ sự chú tâm.
Khi ta thấu hiểu bản chất của thời gian và tư tưởng, khi ta đã bứng
gốc sự thương thân xót phận, bứng gốc tình cảm, cảm xúc và tất cả
những gì bao hàm trong đó thì tư tưởng, nguyên là nguồn cội dấy
sinh tất cả sự phức tạp ấy, liền chấm dứt và thời gian không còn
nữa. Bấy giờ ta tiếp xúc trực chỉ và mật thiết với vật mà các ngài gọi
là đau khổ. Ta duy trì đau khổ khi ta lẩn tránh đau khổ, khi ta muốn
trốn chạy nó hay muốn giải quyết nó hay sùng thượng nó. Nhưng
khi tất cả mọi hành động đó đều không có, bởi vì ta đã giáp mặt trực
