tiếp với đau khổ và do đó ta tuyệt đối lặng yên trước đau khổ, ta liền
khám phá rằng ta không đau khổ chi hết. Ngay khi tâm thức các ngài
tiếp xúc trọn vẹn với sự-kiện-đau-khổ thì chính sự tiếp xúc ấy giải
quyết tất cả những gì đã nương nhờ vào thời gian và tư tưởng, làm
tái sinh sự kiện đó. Và thế là đau khổ chấm dứt.
Bây giờ, làm cách nào chúng ta có thể thấu hiểu được cái mà chúng
ta gọi là sự chết, và chúng ta quá đỗi sợ hãi? Con người đã tạo biết
bao nhiêu là đường lối quanh co để đề cập sự chết: những thờ
phượng, những lý lẽ để chối bỏ nó, vô số những tin tưởng, vân vân.
Nhưng để thấu hiểu sự chết, tất nhiên phải đề cập nó bằng một tâm
thức mới mẻ, bởi vì các ngài không biết gì về sự chết cả, phải thế
không? Các ngài đã thấy nhiều người chết, và các ngài đã quan sát,
ở chính các ngài cũng như những người khác, cái chết lần mò tiến
đến cùng với tuổi tác và sự tiêu mòn hư hoại do tuổi tác đem lại.
Các ngài biết rằng sự sống của xác thân cáo chung với sự già nua,
với tai nạn, với bệnh tật, với sát hại hoặc với tự vẫn, nhưng các ngài
không biết sự chết như cái ngài biết về những ham muốn tình dục,
sự đói khát, tính hung bạo, sự tàn nhẫn. Các ngài không nhận biết
một cách đích xác trọn vẹn chết là gì, và bao lâu các ngài không
thấu hiểu, thì sự chết sẽ vô nghĩa đối với các ngài. Điều mà các ngài
sợ hãi là một sự trừu tượng mà các ngài không quan niệm nổi. Bởi
vì không nhận biết được sự sung mãn của cái chết là gì, và bao lâu
các ngài không thấu hiểu, thì sự chết sẽ vô nghĩa đối với các ngài.
Điều mà các ngài sợ hãi là một sự trừu tượng mà các ngài không
quan niệm nổi. Bởi vì không nhận biết được sự sung mãn của cái
chết và những nghĩa lý bao hàm trong đó, nên tâm thức các ngài sợ
hãi nó: tâm thức sợ hãi các ý niệm về sự chết, chứ không phải nó
sợ hãi chính sự kiện mà nó không biết.
Xin các ngài hãy xem xét điều này với tôi: nếu các ngài chết tức tốc,
các ngài không có thì giờ để nghĩ đến cái chết và sợ hãi nó. Nhưng
đây lại có một khoảng cách giữa hiện tại và lúc cái chết sẽ đến, và
trong kỳ hạn đó các ngài có thời giờ để âu lo và lý luận về cái chết.
Các ngài muốn kéo dài cuộc đời trong một cuộc sống khác – nếu
cuộc sống khác đó có – kéo dài tất cả những nỗi lo âu, tất cả những
ham muốn, những tri thức mà các ngài đã tích trữ, thế rồi các ngài
