động hay một sự mời gọi thì chính ký ức phản ứng như một ứng
đáp, tương tự như một bộ óc điện tử tác động bằng phương thức
liên hợp. Vì tư tưởng là phản ứng của ký ức, nên ngay trong bản
chất, nó là sản phẩm của thời gian và cũng là chủ thể cấu tạo nên
thời gian.
Điều tôi trình bày không phải là một lý thuyết, cũng không phải là
một đề tài để suy nghĩ. Các ngài chả cần phải suy nghĩ chi về điều
đó cả, tốt hơn các ngài hãy nhìn thấy những sự kiện ấy vì chúng là
như thế đó. Tôi không đi sâu vào chỗ phức tạp của những chi tiết
của các sự kiện đó, nhưng tôi chỉ vạch ra cho các ngài thấy các sự
kiện cốt yếu, và trong hai điều này, các ngài phải thực hiện một:
hoặc các ngài nhìn thấy các sự kiện đó hoặc không. Nếu các ngài
theo dõi điều tôi trình bày, chứ không phải những danh từ được phát
ngôn, nếu thay vì phân tích bài nói chuyện của tôi, các ngài nhận
thấy thực sự rằng các sự kiện là như thế, các ngài mới có thể nhìn
thấy cái cách thế mà thời gian nó lừa đảo mê hoặc chúng ta và lúc
bấy giờ, câu hỏi được đặt ra là: thời gian có thể nào ngưng dứt
không? Nếu chúng ta có thể thấy được toàn bộ tiến trình của hành vi
chúng ta – thấy chiều sâu hun hút cùng bề mặt cạn cợt của nó, thấy
vẻ đẹp cùng nét xấu của nó – không phải ở ngày mai mà thức khắc
ngay bây giờ, thì chính nhận thức là hành động hủy phá thời gian.
Nếu ta không thấu hiểu được thời gian thì ta không sao thấu hiểu
được đau khổ. Chúng không phải như ta tưởng, là hai nhân vật khác
biệt nhau. Để đến sở làm, sống với gia đình, sinh sản, không phải là
những sự việc khu biệt. Trái lại, tất cả mọi phương diện ấy của cuộc
sống đều liên lạc nhau một cách sâu xa và mật thiết, và không có
lòng mẫn cảm xuất sinh từ tình thương thì ta không thể nào nhận
thấy được những mối liên lạc mật thiết phi thường đó.
Để thấu hiểu đau khổ, ta phải thật sự thấu hiểu bản chất của thời
gian và sự cấu tạo của tư tưởng. Thời gian phải ngưng dứt, bằng
không ta chỉ lặp đi lặp lại những kiến thức, tài liệu đã được tích trữ,
tương tự như một bộ óc điện tử. Nếu thời gian không chấm dứt tức
là tư tưởng không chấm dứt – thì ta chỉ biết lặp đi lặp lại, chỉ biết
thích ứng, chỉ biết biến chế, chứ không bao giờ có mới mẻ nơi nội
