6.
Điều quan trọng là mỗi người nên nhận hiểu chín chắn đối tượng
của công cuộc tìm kiếm nội tâm mình. "Tìm kiếm", đối với nhiều
người, thường mang một giá trị phi thường. Ngoài cái nghĩa lý tự
điển của danh từ này, hành động "tìm kiếm" ngụ ý về một sự vận
hành từ vòng ngoài vào trung tâm. Bản chất của cuộc thâm nhập
vào bên trong ấy tùy thuộc ở các tính khí, ở những cưỡng chế cùng
những áp lực xã hội, ở những tai ương cùng những khổ nạn của đời
sống, ở vô số những cố gắng kéo theo kinh nghiệm về chính sách.
Tất cả những động lực, yếu tố đó bắt buộc phải "tìm kiếm". Nếu
không có những áp lực, những tai ương cùng những khổ nạn, tôi tự
hỏi không biết trong chúng ta có mấy người chịu nghĩ đến việc thực
hiện công cuộc tìm kiếm nội tâm.
"Tìm kiếm", phải thế không, là dò dẫm với hy vọng khám phá một cái
gì. Sáng này, tôi đọc thấy trong tự điển, nghĩa lý của danh từ ấy. Nó
có nghĩa là đi quanh và tôi tự hỏi không biết người ta đi quanh cái gì,
người ta tra hỏi, tìm kiếm với hy vọng gì và không biết có bao giờ
người ta tìm thấy được điều gì không. Hay chẳng qua, đó chỉ là một
ước vọng mơ hồ, thoáng qua, thay đổi tùy theo hoàn cảnh, tính khí
cùng những nỗi vui sướng và khổ đau của từng người.
Chúng ta có nói mãi về những công cuộc tìm kiếm nội tâm của ta.
Thế nghĩa là gì? Nghĩa là từ vòng ngoài ta dần dần thâm nhập vào
trung tâm tùy theo tính nết, sở thích của ta và những áp lực của
hoàn cảnh, tựa như ta đi từ cửa hàng này sang cửa hàng khác, cố
chọn lựa quần áo, để rồi cuối cùng chọn lấy bộ đồ vừa vặn và đẹp ý
ta hơn hết. Khi các ngài bảo là mình "tìm kiếm" ý các ngài muốn nói
thực ra, là thí nghiệm những ý niệm, những công thức, những khái
niệm khác biệt, đi từ tôn giáo này sang tôn giáo nọ, từ vị đạo sư này
sang vị đạo sư kia, cho đến khi nào ngài tìm gặp được một điều gì
vừa ý, thích hợp với tính khí và những sắc thái riêng biệt của Tây
phương. Nếu các ngài không thích những gì tìm gặp ở Tây phương,
