Nhật Hoàng đã không thể ngăn cản được cuộc lao đầu vào chiến tranh của
họ -- nhưng hải quân có thể làm được điều đó. Chỉ mình hải quân đã có một
thế chống lại Ðông Ðiều. Nếu hải quân đã làm như vậy thì Nhật Bản đã
không tham chiến. Hải quân đã biết rõ tình thế mà vẫn cứ nhường nhịn phe
lục quân thiển cận. Hải quân phải chịu trách nhiệm đã để chiến tranh xảy ra
mà không ngăn lại."
Ðúng ra hải quân đã bị lục quân lôi vào chiến tranh vì các lãnh tụ hải quân
tại Ðông Kinh không có dũng khí và tự tin như Yamamoto. Hải quân Nhật
chưa sẵn sàng đi vào một cuộc chiến lâu dài. Vào tháng 1-1940, hải quân
chỉ mới có 3,500 phi công. Một sĩ quan hải quân đề nghị huấn luyện thêm
15,000 phi công nữa cho hải quân, nhưng ý kiến này bị coi là điên rồ và bị
bác bỏ. Ðề nghị của sĩ quan huấn luyện viên này không tới được bàn giấy
của Yamamoto. Ðến năm 1941, hải quân đòi hỏi hàng năm phải đào tạo
thêm 15,000 phi công nữa mới đủ cung ứng cho nhu cầu chiến trường,
nhưng lời yêu cầu này đã quá trễ. Lúc ấy chiến tranh đã sắp xảy ra rồi, và
không thể đào tạo một số đông phi công trong lúc đó. Ðây là một lỗi lầm
sinh tử của Nhật Bản.
Vào mùa hè năm 1941, cuộc xung đột vũ trang giữa Nhật và Hoa Kỳ là
điều không thể tránh khỏi được, thế mà phần lớn các nhà lãnh đạo hải quân
Nhật vẫn không muốn lâm chiến, vì họ có những lý do để hoài nghi chiến
thắng. Sức mạnh không lực của Anh Mỹ thực là khủng khiếp, mặc dầu
Nhật bản có những phi đội Zero rất hữu hiệu. Người ta có thể so sánh một
phi cơ Zero mạnh bằng hai tới năm lần phi cơ Anh Mỹ. Hầu hết các đô đốc
đã về hưu rồi đều lên tiếng phản đối chiến tranh. Các đô đốc già này quả
quyết rằng các chiến thắng của hải quân Nhật trong quá khứ, kể cả trận hải
chiến Ðối Mã, không hoàn toàn tốt đẹp như sự mô tả của các sử gia.
Yamamoto đứng về quan điểm của các đô đốc già. Không ai biết rõ sức
mạnh của hải quân cũng như tiềm năng quốc gia bằng Yamamoto.
Yamamoto một lần nữa lớn tiếng nhắc lại lời cảnh cáo của ông đã nói với
