theo, xin nhắc lại lời Aristophanes, tôi thấy người bước trên chiến trường
như đi dạo quanh thành Athens, “đầu ngẩng cao, nghênh ngang cất bước,
mắt nhìn hai bên”
lẳng lặng quan sát cẩn thận, tìm kiếm đồng đội và canh
chừng kẻ thù. Hiển nhiên từ xa ai cũng thấy nếu có người đột nhiên xổ ra
tấn công, người này đều chống cự quyết liệt.
đội đã rút lui an toàn. Thông thường không ai chặn ngang tiến đánh người
tỏ thái độ như thế trong chiến trận; [c] ai cũng đuổi theo kẻ cúi đầu cắm cổ
chạy cho mau.
Thị trấn nhỏ thuộc Boeotia mạn bắc Attica, nơi có đền thờ thần Apollo. Tại
đây, lực lượng viễn chinh Athens bị quân đội Boeotia đánh bại năm 424
TCN. [Xem Thucydides, Lịch sử chiến tranh Peloponnese, Omega Plus
Books, 2018, Chương XIV, các tr. 403-409.]
Tướng chỉ huy quân Athens, tử trận ở Mantinea năm 418, giữ vai trò chính
yếu bàn chuyện can đảm trong Laches (Platon).
Nguyên văn: “brenthyómenos kai tofthalmó paravállon”. Trong
Aristophanes, The Clouds 362, dàn hợp xướng đám mây chào mừng
Socrates bằng lời tương tự.
Tướng quân Laches cảm kích vì Socrates dũng cảm ngoài chiến trường.
Xem Platon, Laches 181b.
Còn rất nhiều chuyện kỳ diệu nữa quý hữu có thể nghe ca ngợi
Socrates. Đặc trưng nổi bật vừa rồi có lẽ cũng có thể gán cho người khác.
Nhưng, nhìn tổng quát, người rất đặc biệt, không giống ai ở đời, trong quá
khứ cũng như hiện tại, xem ra đó là điều lạ lùng hơn hết về người. Nếu
muốn hình dung Achilleus như thế nào, quý hữu có thể so sánh tướng quân
với Brasidas
hay các chiến binh lừng danh khác, hoặc so sánh Pericles với
Nestor hay Antenor
hay các diễn giả đại tài. [d] Theo cách tương tự, so
sánh ai cũng được và ai cũng có thể so sánh. Nhưng người này kỳ lạ quá
chừng, cung cách và tư tưởng quá khác thường, nên tìm thế nào quý hữu
cũng sẽ không bao giờ tìm thấy người nào, sống hay chết, hiện tại hay quá
khứ, giống Socrates, ngay cả na ná, hơi hơi. Điều tốt nhất có thể làm là
