đừng so sánh người với bất kể người nào, mà nên ví Socrates, như tôi làm,
với Silenus và Marsyas, và điều tương tự áp dụng cả với tư tưởng và lý
luận của người.
(? - 422 TCN). Vị chỉ huy dũng cảm, tài ba của quân Sparta trong cuộc
chiến tranh Peloponnese, bị thương nặng trong khi giao chiến với quân
Athens ở Amphipolis năm 422 TCN và chiến thắng. [Xem Thucydides,
Lịch sử chiến tranh Peloponnese, Omega Plus Books, 2018, Chương VI, tr.
174, Chương XVI, các tr. 410-413.]
Nestor là vua của Gerenia, hiểu rộng biết nhiều, đa mưu túc trí, sát cánh
cùng quân Hy Lạp trong cuộc chiến thành Troy. Theo thần thoại Hy Lạp,
Antenor làm quân sư cho Vua Priant thành Troy trong cuộc chiến này.
[Xem Homer, Iliad, Omega Plus Books, 2018, các tr. 109, 285-86.]
Pericles vĩ đại hơn hai người vừa kể, vừa uyên bác vừa thông minh, đưa
thành quốc Athens và dân Athens lên đỉnh cao quyền lực về quân sự, chính
trị, xã hội, nghệ thuật, giáo dục, văn hóa và tư tưởng.
Đó là điều tôi quên không nói lúc bắt đầu: tư tưởng và lý luận của
Socrates cũng giống y hệt bức tượng Silenus rỗng ruột, [e] Nếu chuẩn bị
lắng nghe người biện luận, quý hữu sẽ thấy thoạt đầu hết sức tức cười. Sở
dĩ vậy ấy là bởi vì tư tưởng và lý luận khoác áo câu từ mà người sử dụng
chẳng khác nào lớp da sần sùi của dương thần hung hăng mặc che mình.
Socrates nói tới kẻ ngu dốt, thợ rèn, thợ đóng giày, thợ thuộc da, và dường
như luôn dùng cùng một từ để diễn tả cùng một ý. Vì thế, người không
quen hoặc kém sáng dạ tỉnh trí sẽ thấy lý luận của Socrates ngộ nghỉnh.
[222a] Trái lại, nếu có thể mở tung, nhìn vào bên trong, chui dưới bề mặt,
chúng ta sẽ thấy câu từ đó là câu từ duy nhất diễn tả được ý nghĩa. Ta cũng
thấy câu từ đó hết sức tuyệt vời và chứa đựng hình ảnh đức độ vô cùng.
Những câu từ đó bao trùm không chỉ đa phần mà tất cả những đề tài quan
trọng chúng ta phải nghiên cứu nếu muốn trở nên thực sự hoàn hảo, tốt đẹp.
Thưa quý vị, đó là điều tôi phải nói để ca ngợi Socrates. Trong khi
phát biểu, tôi cũng pha trộn trách cứ đôi chút, và nói quý hữu hay người đã
