từ nguồn nào, ta có thể học hỏi nghệ thuật của nhà hùng biện chân truyền,
và diễn giả có sức thuyết phục thực sự?
Socrates. À, Phaedrus, khả năng có thể đạt tới hoàn hảo trong cuộc
ganh đua hùng biện, có vẻ, có lẽ, và có thể cần thiết, tùy ở điều kiện tương
tự như trong nghệ thuật khác. Nếu có năng khiếu tự nhiên về hùng biện,
quý hữu sẽ trở thành nhà hùng biện lừng danh, miễn là quý hữu trau đổi
khả năng với hiểu biết và tập luyện. Nếu vì sao đó mà lại thiếu một trong
mấy thứ ấy thì đương nhiên quý hữu sẽ là một diễn giả bình thường. Nhưng
bàn tới nghệ thuật hùng biện trong giới hạn có thể, tôi không thể nào tin
phương thức đúng đắn để nắm bắt, học hỏi nghệ thuật đó lại có thể tìm thấy
theo chiều hướng Lysias và Thrasymachus đã cất bước đi theo.
Phaedrus. Vậy theo đường nào?
Socrates. Quý hữu quý mến, [e] rất có thể chúng ta đã thấy vì sao
Pericles lại là nhà hùng biện vĩ đại nhất.
Phaedrus. Làm thế nào?
Socrates. Tất cả nghệ thuật, tôi muốn nói nghệ thuật ở tầm mức quan
trọng, đòi hỏi bàn bạc bất tận và suy tư cao siêu
dâng cao, ứng dụng hoàn chỉnh phát xuất từ đó. Tôi nghĩ, ngoài khả năng
thiên bẩm, Pericles đã may mắn gặp được Anaxagoras, người về mặt này
thì thuộc hạng vừa kể, và được bổ sung những tư tưởng sâu sắc, hiểu biết
về bản chất của tâm trí và sự vô tâm, chính là các đề tài Anaxagoras thường
đề cập. Chính từ đó ông ấy rút ra những điểm mấu chốt, có ích cho nghệ
thuật hùng biện.
Nguyên văn: “Adoleschia kai meterologia”, diễn tả quan niệm thông
thường về triết học. Vì Platon coi nhẹ tài năng diễn thuyết của Pericles
(Gorgias 515) nên đoạn này có vẻ châm biếm. Về thái độ của Socrates đối
với Anaxagoras, xem Ngày cuối trong đời Socrates, [Omega Plus Books,
2018, tr, 124-25]. Về phê bình triết học, xem Plato, Cộng hòa, [Omega Plus
Books, 2018, các tr. 431-33] và Theaetetus 175b.
Phaedrus. Ngài nói thế nghĩa là thế nào?
