Socrates. Thứ ba, [b] sau khi phân loại diễn từ, tâm hồn và cung cách
khác nhau mà tâm hồn và diễn từ chịu ảnh hưởng, người ấy vừa xem xét
nguyên nhân liên hệ, vừa thiết lập tương quan mỗi hạng tâm hồn với mỗi
hạng diễn từ, vừa diễn giải nguyên nhân, đối với tâm hồn loại nào và loại
diễn từ nào, tại sao tâm hồn này bị diễn từ thuyết phục, tâm hồn kia không
bị diễn từ thuyết phục.
Phaedrus. Tôi nghĩ chắc hẳn đó là cách tốt nhất.
Socrates. Hơn thế nữa, quý hữu, không bao giờ có cách nào ngoài
cách này đọc hay viết diễn từ cho có nghệ thuật, dù đó là khuôn mẫu
diễn từ phô diễn đúng đắn, về đề tài này hay bất kỳ đề tài nào. [c] Nhưng
những tác giả ngày nay viết về nghệ thuật hùng biện mà quý hữu vừa nghe
đều là người mưu mẹo, họ giấu kín hiểu biết sâu sắc về tâm hồn. Vì thế chờ
tới khi họ nói và viết theo cách này, chúng ta đừng tin rằng họ viết theo
đúng nguyên tắc nghệ thuật.
Phaedrus. Cách đó là thế nào?
Socrates. Khó diễn tả bằng lời, khó lắm, song tôi sẵn sàng chỉ cho quý
hữu hay nên viết thế nào để đạt trình độ nghệ thuật cao nhất.
Phaedrus. Xin được lắng nghe.
Socrates. Vì bản chất diễn từ thực tế [d] là muốn hướng dẫn và ảnh
hưởng tâm hồn, cho nên người định làm diễn giả phải biết có bao nhiêu loại
tâm hồn. Số lượng thế nào, tâm hồn thuộc loại ra sao, người này tính tình
thế này, người kia tính tình thế kia. Phân biệt các loại tâm hồn rạch ròi như
vậy dẫn đến có nhiều loại diễn từ tương ứng, mỗi diễn từ có đặc điểm riêng
nào đó. Người tính tình thế này dễ thuyết phục bằng loại diễn từ thế này với
đề tài thế này, vì lý do đặc biệt này, trong khi người tính tình thế kia thì khó
thuyết phục bằng loại diễn từ đó. Diễn giả phải nằm lòng tất cả những điều
vừa kể rồi đưa lý thuyết vào thực hành, vận dụng khả năng để phân biệt rõ
ràng mỗi loại [e] khi chúng diễn ra trong đời thực. Nếu không, người đó sẽ
không hơn gì ngày trước người đó đã lắng nghe bàn luận ở trường. Bây giờ,
không những có thể nói đối tượng nào bị thuyết phục bởi loại diễn từ nào,
